„Ucieczka z piekła” Czesław Majewski

Czesław Majewski w czasie wojny trafił do obozu Stutthof, a potem do podobozu Pröbbernau (obecna nazwa Przebrno). W dniu 26.09.1940 roku udało mu się stamtąd uciec. Okoliczności ucieczki i dramatyczne dni i noce ukrywania się przed pościgiem opisał w pasjonującej książce pt. „Ucieczka z piekła”.

A umknąć przed pościgiem nie było łatwo. Wokół podobozu rozciągały się sosnowe lasy bez dolnego poszycia, niezadrzewione łąki, pola buraczane, mokradła, liczne kanały odwadniające, zalew, gospodarstwa Niemców. Taki teren nie sprzyjał uciekinierowi. Trudno było przeprawiać się przez liczne przeszkody wodne, trudno znaleźć miejsce na dzienną kryjówkę. Przez cały czas Majewski miał mokre ubranie i buty. Nie mógł zdobyć żadnego pożywienia oprócz surowych buraków.

O warunkach życia w podobozie przeczytamy tylko na kilku pierwszych stronach książki, pozostałe kartki to dokładny, dramatyczny opis ucieczki. A na końcu mamy opis powrotu po 26 latach na teren podobozu. Autor, który tak wiele wycierpiał, ze smutkiem zauważył, że nie istnieją żadne ślady po podobozie, na wałach Zalewu Wiślanego nie wisi żadna tabliczka z informacją, że przy ich budowie ginęli więźniowie... 

Warto wiedzieć, że Czesław Majewski był pierwszą osobą, której udało się skutecznie zbiec z Pröbbernau i dotrzeć do rodziny. Przedtem kilku więźniów też próbowało ucieczki, ale każdego łapano i zabijano. Majewski znalazł się wśród 10 mężczyzn, którzy mieli umrzeć „za karę” za ucieczkę pierwszego śmiałka, czyli Mośka. Nie czuł żalu do Mośka: „Nie było nikogo, kto złorzeczyłby Mośkowi. Na odwrót, z urywanych słów, które z trudem wydobywały się z ust tych przestraszonych ludzi, wynikało, że ubolewają nad tym, że ucieczka się nie udała i nasza śmierć nikomu nie przynosi pożytku”[1]. W ostatniej chwili kara została darowana.

W takiej sytuacji Majewski długo wahał się, nim zdecydował się na ucieczkę. „Wolność okupiona śmiercią towarzyszy - to ciężka wolność. Gdyby się nawet wszystko udało, to żyć ze świadomością, że inni tak drogo musieli za to zapłacić, byłoby źle”[2]. Ale zauważył, że podobóz nie jest strzeżony zbyt mocno. Niemcy nie mieli psów-tropicieli, ogrodzenia nie podłączono do prądu. Jak w takich warunkach nie próbować ocalić życia?... Uciekł więc. 

Serdecznie zachęcam do przeczytania tej książki. Nie zawiera zbyt wielu drastycznych scen. Napisana została w pasjonujący sposób. Akcja toczy się dynamicznie, otrzymujemy mnóstwo informacji o tym, gdzie uciekinier spał, co pił, czy udało mu się coś zjeść, jak chował się przed pościgiem. Opisy są bardzo plastyczne, bez trudu można wczuć się w położenie uciekiniera. Pisząc książkę, autor posłużył się autentycznymi zapiskami, które na skrawkach papieru sporządzał w czasie ucieczki. 

---

[1] Majewski Czesław, „Ucieczka z piekła”, Wydawnictwo Literackie, 1983, str. 8.

[2] Tamże, str. 9.