Marek Nowakowski „Książę Nocy”

Uważam, że każdy, kto interesuje się polską literaturą współczesną, powinien przeczytać przynajmniej kilka książek Marka Nowakowskiego. Autor ten zmarł niedawno, ale zostawił mnóstwo opowiadań, w których utrwalił szarzyznę PRL-u oraz pokazał sposób życia osób niewykształconych, lubiących alkohol, mających problemy z prawem. Takie właśnie postacie występują w przeczytanym niedawno przeze mnie „Księciu Nocy”.

Narrator tej minipowieści, pisarz (może jest nim sam Marek Nowakowski, a może to jego alter ego), z perspektywy lat wspomina swoją wczesną młodość, kiedy to znudzony szkołą i obowiązkami uciekał z domu – czasami nie było go nawet przez kilka tygodni – i nic sobie nie robiąc ze zgryzoty rodziców, spędzał czas w towarzystwie zdemoralizowanych rówieśników. Pragnął poznawać ludzi z marginesu społecznego, bo wydawało mu się, że prowadzą oni ciekawe życie i wiedzą, czym jest wolność. Pewnego razu odezwał się do niego sławny w warszawskim półświatku Książę Nocy – fantazyjnie ubrany mężczyzna, który nigdzie nie pracował i barwnie opowiadał o swoich wymyślonych przygodach. Młody chłopak poczuł się wyróżniony nową znajomością. I choć po kilku latach odsunął się od Księcia i środowiska przestępczego, tamten okres życia wspomina z sentymentem i fascynacją. Nie żałuje niczego, nawet tego, że przebywał w więzieniu. Uważa, że znajomość z Księciem ubarwiła jego młodość, a to, co widział i przeżył, może teraz wykorzystać jako tworzywo literackie.

„Książę Nocy” to z jednej strony opowieść pełna opisów brzydkich, antypatycznych ludzi i odrażających miejsc, z drugiej – fascynująca wycieczka w świat, jakiego większość czytelników nie zna (na szczęście!) z własnego doświadczenia. Postacie z kartek minipowieści są jak żywe. Dzięki Nowakowskiemu dowiemy się, jak wyglądała więzienna rzeczywistość, odwiedzimy brudne domy prostytutek i różne spelunki. Jednak to nie sceny z życia marginesu społecznego są najciekawsze, tylko fragmenty o początkach kariery pisarskiej narratora. Bo krnąbrny młodzieniec nieoczekiwanie znalazł inną pasję:

„A ta nowa sprawa była jak wir, wciągała coraz silniej. Ta potrzeba, która zmuszała mnie nieoczekiwanie w nocnej godzinie do sięgnięcia po pióro i kartkę papieru. To pośpieszne zapisywanie obrazów, dialogów, sytuacji, które naraz wypełniały moją głowę. I ten niepokojący dylemat: czy nie jestem grafomanem? Nieszczęsnym, daremnym zapisywaczem papieru. Na tę daremność jak na nieuleczalną chorobę skazanym. Czułem przecież, że coraz bardziej pożera mnie to pisanie i pożerać już nie przestanie. I ta pozycja z dystansu coraz silniejsza, jakby zza przezroczystej szyby na wszystko patrzyłem”*.

To niezwykłe, ale od całkowitego wchłonięcia przez świat przestępczy powstrzymała bohatera „Księcia Nocy” właśnie pasja twórcza, przymus, by zapełniać zeszyty rządkami liter. To wspaniały przykład siły powołania.

---

* Marek Nowakowski, „Książę nocy”, Versus, 1990, str. 92-93.