„Murzyn z załogi Narcyza” Joseph Conrad

Narcyz to statek handlowy, płynący z Bombaju do Londynu. Załoga jego składa się z ludzi o białej skórze, jeden tylko marynarz wywodzi się z rasy czarnej. Nazywa się on James Wait, zachowuje swobodnie i bez uniżoności. Wygląda na silnego, toteż wszyscy chcą razem z nim pracować. Okazuje się jednak, że pozory mylą, bo muskularny James nie jest zdolny do żadnego wysiłku fizycznego. Wciąż leży, kaszle przejmująco i twierdzi, że na statek zaciągnął się tylko dlatego, by... umrzeć.

Spodziewałam się, że w książce napisanej pod koniec dziewiętnastego wieku znajdą się opisy nietolerancji wobec czarnoskórego, tymczasem – nic z tych rzeczy! Nikt nie uważa, że James jest gorszy, prawie wszyscy marynarze litują się nad nim i starają się na wszelkie sposoby umilić mu życie. Nie hałasują, przynoszą mu najlepsze kąski, jeden z nich posuwa się nawet do tego, że daje mu ciasto z owocami ukradzione oficerom.

Narrator lituje się nad Jamesem, a jednak czasami opisuje go w dziwny sposób. Według niego James ma „twarz płaską i pełną udręki, twarz patetyczną i brutalną – tragiczną, tajemniczą, odstręczającą maskę duszy Murzyna”[1]. W innym miejscu powieści twierdzi, że z Jamesa „emanowała czarna mgła, tajemna i posępna – coś zimnego i ponurego, co wypływało zeń i osiadało na wszystkich twarzach niczym żałobny welon”[2]. A w jeszcze innym zastanawia się, czy James nie symuluje choroby, bo „Nie można było rozeznać, czy coś mu dolega, po Murzynie tego nie widać”[3]. Jest więc jakiś lęk przed obcą rasą, ale na pewno nie nienawiść i nie poczucie wyższości. 

Pod względem konstrukcji „Murzyn z załogi Narcyza” jest bardzo prosty. Nie ma w nim rozbudowanych opisów uczuć ani retrospekcji, wszystkie wydarzenia przedstawione zostały w porządku chronologicznym. Akcja toczy się żwawo, opisy kontaktów członków załogi z Jamesem urozmaicone są opisami pracy na statku i walki z żywiołem. Obok zacnych, lecz przesądnych marynarzy pojawia się postać wstrętna - niejaki Donkin, kłamczuch i awanturnik, który z każdym szuka zwady. Narrator prawie niczego o sobie nie ujawnia i przeważnie wyraża nastroje całej załogi. 

Powieść ta jest o wiele łatwiejsza do zrozumienia niż „Jądro ciemności” czy „Szaleństwo Almayera”. Myślę, że nadawałaby się na pierwsze spotkanie z twórczością Conrada, a i tacy conradyści jak Marlow nie znudzą się przy jej czytaniu. Jeśli chodzi o moje wrażenia, przeczytałam szybko i bez trudu, trochę się wzruszyłam sytuacją Jamesa i pozłościłam na Donkina, czasami zaś zastanawiałam się, czy aby Conrad nie przesadził z opisami kaprysów Murzyna. 

Moja ocena: 4/6.

---

[1] Joseph Conrad, „Murzyn z załogi Narcyza” („The Nigger of the Narcissus”), przeł. Bronisław Zieliński, PIW, 1972, str. 31.

[2] Tamże, str. 48.

[3] Tamże, str. 59.