„Święto rodzinne” Lars Gustafsson

Lars Troäng, bohater niedawnego skandalu, zostaje zaproszony na wesele kuzynów. Przyjeżdża z niechęcią, bo obawia się wyrazów potępienia i wścibskich pytań. Wie, że historia, jaką by opowiedział, zostałaby przez słuchaczy uznana za nieprawdopodobną. Zresztą sam nie ma pewności, czy wydarzenia sprzed kilku miesięcy nie były snem i czy naprawdę awansowano go na dyrektora tajnej komisji zapobiegającej katastrofom w środowisku naturalnym. Miał odkryć, skąd wzięły się liczne przypadki zachorowań na leukemię i dlaczego niektóre zwierzęta zachowują się w nietypowy sposób. Czy to skutek przełomu genetycznego, wirusa, a może nieznanej trucizny? W takim razie gdzie leży źródło zakażeń? Próbując to wyjaśnić, wpadł w sytuację, z której nie było dobrego wyjścia, i zrozumiał, że zwierzchnicy przeznaczyli mu rolę kozła ofiarnego. 

„Święto rodzinne” to już trzecia przeczytana przeze mnie książka Larsa Gustafssona, mogę więc dokonać pewnych porównań. Przede wszystkim muszę przyznać, że „Śmierć pszczelarza” i „Wełna” wydały mi się o wiele piękniejsze. W tej nie znalazłam ani ciekawych refleksji o życiu, ani urzekających opisów Västmanland, ani głębokiej analizy charakteru Troänga. Zresztą Troäng nie jest tak samotny jak bohaterowie tamtych dwóch powieści. Ma żonę – tyle że jego więzi z nią są powierzchowne. „Moje małżeństwo opiera się na wstępnym porozumieniu, że nigdy nie będziemy wchodzić ze sobą w stosunki nazbyt osobiste”* – wyznaje. W praktyce wygląda to tak, że nie interesują się swoimi uczuciami i często miewają kochanków. Siskan nie wie i chyba nie chce wiedzieć, jakie nastroje opanowały męża, ale też nie wypomina mu, że stracił pracę. Bez narzekania utrzymuje dom ze swoich zarobków. 

Tytuł powieści może wprowadzać w błąd, gdyż autor niewiele stron poświęcił opisom święta rodzinnego. Tylko na początku i końcu znajdują się migawki z przyjęcia. Troäng rozmawia z kilkorgiem gości, m.in. z Larsem Westinem, pierwszoplanowym bohaterem innej książki Gustafssona, poznaje też dziewczynę o lekkich obyczajach, ale przez większość czasu wspomina. Retrospekcje dotyczą głównie pracy, która skończyła się w fatalny sposób i tak nim wstrząsnęła, że nie jest w stanie szukać innej ani zająć się realnym życiem. Inteligentny, lecz wrażliwy i skłonny do załamań, nie umie poradzić sobie z traumą. Można powiedzieć, że poniósł poniósł śmierć społeczną.

---

* Lars Gustafsson, „Święto rodzinne”, („Familiefesten”), przeł. Zygmunt Łanowski, Czytelnik, 1981, s. 212.