„Powrót Dawida” Ryszard Wójcik

„Powrót Dawida” należy do reportaży poruszających tematykę Holocaustu. Bohaterem jest Dawid Józefowicz, Żyd pochodzący z Sieradza, były więzień obozów koncentracyjnych. Duża część książki zawiera jego wspomnienia z lat wojennych oraz powojennych. Spisał je reporter Ryszard Wójcik. 

Wspomnienia Dawida są bardzo ciekawe, jednak książkę uważam za słabą i nieudaną. Dlaczego? Otóż Ryszard Wójcik, zamiast ograniczyć się do zarysowania tła i oddać głos bohaterowi reportażu, wciąż wtrąca swoje trzy grosze, tak jakby za wszelką cenę chciał przekonać czytelnika, że bez niego nie powstałby ten dokument. Poruszające opowieści Dawida przerywane są więc wstawkami o problemach z taśmami i z umieszczeniem filmu na antenie. Wtręty te przeszkadzały mi w skupieniu uwagi, zaczęłam nawet zastanawiać się, czy mam do czynienia z historią tragicznie doświadczonego Żyda, czy też z książką o trudnościach pracy reportera. 

A Dawid Józefowicz miał tyle ciekawego do powiedzenia! Gdy trafił do obozu, był zaledwie dwunastolatkiem. W Oświęcimiu dostał numer 143048. Przeżył dzięki łutowi szczęścia, pomocy dobrych ludzi i własnej determinacji. Podczas selekcji potrafił schować się w nieczystościach (omal się wtedy nie utopił). Kilkakrotnie próbował uciekać. Torturowano go. Często pomagali mu Polacy. Ukrywali go na swoim bloku, dzielili się jedzeniem z paczek. Polak, któremu Dawid szczególnie wiele zawdzięcza, nazywa się Zygmunt Kielek. 

Józefowicz opowiada także o swoim późniejszym życiu, o trudnościach z wyjazdem do Izraela, o wojnach z Arabami i o tym, dlaczego zdecydował się przeprowadzić do Niemiec. Z jego spostrzeżeń wynika, że niemiecką młodzież izoluje się od prawdy o Holocauście. Kiedy chciał zorganizować spotkanie uczniów z byłymi więźniami obozów, z trudem uzyskał zgodę komitetu rodzicielskiego.

Oto dwie wypowiedzi Dawida:

Że ja żyję – to cud. Wiele cudów, że ja żyję. Bunkier z zimną wodą i co dwie godziny nas biją. Że to idzie wycierpieć, to ja nie wiem. Gumą i kijem przez cały tydzień. (...) Już przewracają stół nogami do góry, wiążą mnie za nogi i ręce do nóg stołu i się zaczęło... Bili elektrycznym kablem, dopóki nie straciłem pamięci – tak się to mówi? Oprzytomniałem, to miałem oko na wierzchu i dupę kotlet siekany. A Łajmerowi odbili płuca, umarł w tym bunkrze, w zimnej wodzie. Ja osiem tygodni leżałem na brzuchu i żeby nie jeden Polak, co przynosił lekarstwa z miasta, tobym był trup[1].

Zapytany, dlaczego zamieszkał w Niemczech, wyjaśnił:

Pan mówi, że między Niemcami... Ja w Izraelu też byłem z Niemcami. Zamykam oczy i widzę Mengele, widzę obóz, przez całą noc schnell, raus, los, los! Ja jestem zasiedlony Niemcami od środka, to co mi za różnica patrzeć na nich w Stuttgarcie? (...) Pan jest Polak, dobry Polak, i pan się skrzywi na to, co powiem: ja dostaję dwadzieścia osiem dni leczenia w RFN bezpłatnie od rządu, bo jestem obozowy Żyd. A pan wie, ile kosztuje moje leczenie? Ja bym nie miał na to. Ono czasem kosztuje tysiąc marek za dzień[2]. 

Dawid żyje przeszłością. Wciąż śnią mu się zamęczeni więźniowie, tortury, esesmani. Ale nigdy nie śni o tym, jak już po wyzwoleniu mścił się na Niemcach: wrzucił granat do piwnicy, w której się ukrywali, strzelał do nich w ataku furii. 

Opowieści Dawida są ciekawe, pełne poruszających szczegółów, jednak żałuję, że nie spisał ich ktoś inny. Książkę polecam przyszłym reporterom, ale nie jako wzór do naśladowania, tylko ku przestrodze. Jeśli będziecie tworzyć takie reportaże jak Ryszard Wójcik, czytelnicy nie będą chcieli ich czytać.  

Moja ocena: 3/6.

---

[1] Wójcik Ryszard, „Powrót Dawida”, Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1989, str. 21.

[2] Tamże, str. 45.