„Ostatni pokłon” Wiktor Astafiew

Wspomnienia pisarzy należą do utworów, które lubię czytać najbardziej, nic więc dziwnego, że skusiłam się na autobiografię Wiktora Astafiewa pt. „Ostatni pokłon”. Pióro Astafiewa znałam już zresztą z „Kradzieży” – powieści, w której przedstawiał losy bezprizornych, czyli osieroconych dzieci w ZSRR. Teraz już wiem, dlaczego pisarz interesował się taką tematyką: kiedy miał kilkanaście lat, rozłączono go z ukochaną babcią i na własnej skórze doświadczył okrutnej nędzy i bezdomności.

Astafiew wychowywał się na Syberii, stąd w książce znajdziemy wiele opisów przepięknej syberyjskiej przyrody, miejscowych zwyczajów oraz warunków życia w tamtym rejonie. Mieszkańcy rodzinnej wsi przyszłego pisarza żyli w ogromnej nędzy. Byli surowi, gderali wciąż na siebie. Brakowało jedzenia, płaczące z głodu dziecko często zamiast kęsa chleba dostawało lanie od bezsilnej matki. Kobiety pracowały o wiele ciężej niż mężczyźni. Surowy klimat nie służył małemu Wiktorowi, który wciąż gorączkował, cierpiał z powodu rozdzierających bólów w nogach i odmrożeń.

Obok obrazków z życia syberyjskiej wsi wielką wartością powieści są sceny z życia bezprizornych. Bezdomne, wygłodniałe dzieci były plagą mieszkańców miast, gdyż ciągle kradły i chuliganiły. Z winy Astafiewa miejscowa bibliotekarka znalazła się w szpitalu: „Bibliotekarkę tak rąbnęło, że o mało ducha nie wyzionęła, ledwo żywą do szpitala powieźli”*. Czy jesteście ciekawi, co takiego jej zrobił? Otóż powodowany namiętnością do książek zakradał się do biblioteki, chwytał je i wyrzucał przez okienko prosto w śnieg. Część niósł do swojej kryjówki, czytał, a potem palił, by się ogrzać, a te, których nie zdołał zabrać, zamarzały w śnieżnych zaspach...

I któż by odgadł, że z takiego złodzieja książek i nieuka – bo Astafiew nie chciał się uczyć, powtarzał nawet klasę – wyrośnie wrażliwy na nędzę społeczną pisarz? 

„Ostatni pokłon” bardzo mi się podobał. To urocza rosyjska powieść, pełna tęsknoty za ukochaną babcią, rodzinnymi stronami i dzieciństwem, które z perspektywy lat, gdy wspomnienia głodu, samotności i bezdomności przyblakły, wydaje się autorowi okresem malowniczym i pełnym przygód. Tragiczne wydarzenia ze swojego życia Astafiew przedstawił ze swoistym humorem, jakby dbając o to, by czytelnik nie wpadł w zbyt smutny nastrój.

Moja ocena: 5/6.

---

* Wiktor Astafiew, „Ostatni pokłon”, przeł. Ewa Niepokólczycka, PIW, 1990, str. 215.