„Kamila” Ewa Barańska

Są osoby o niepojętej uległości, stworzone do roli ofiar. Nikt dokładnie nie wie, dlaczego tak jest. Może brakuje im pewności siebie, może są fatalistami wierzącymi w nieuchronność zła, może czerpią na paraliż woli i zamiast się bronić, zastygają w bezruchu? Złoczyńcy rozpoznają ich w nawet największym tłumie*.

Ewa Barańska postanowiła napisać książkę dla młodzieży o samobójstwie nastolatki. Trudna rzecz, trzeba być mistrzem pióra, by temu podołać. Czy Barańskiej się udało? Zanim odpowiem na to pytanie, wspomnę o głównych bohaterkach. Narratorką jest Diana, bliska znajoma tragicznie zmarłej Kamili Rutki. Choć już odbył się pogrzeb, nie umie zapomnieć o dramatycznym wydarzeniu. Wciąż je rozpamiętuje i zadaje sobie pytanie, dlaczego koleżanka wyskoczyła z okna. Czy można było jej pomóc? Dlaczego wszyscy tak łatwo pogodzili się z tragedią i nikt nie został ukarany? Prześladowcy Kamili chodzą sobie jak gdyby nigdy nic. Diana, nie mogąc uporać się z nadmiarem myśli i wspomnień, zaczyna pisać pamiętnik. 

Kamila była nienaturalnie spokojna i zamknięta w sobie. Zaatakowana, spuszczała głowę i nie broniła się, czym prowokowała napastników do jeszcze większej agresji. Każdy frustrat mógł ją bezkarnie obrażać. Ponieważ starała się nie opuszczać lekcji i dobrze uczyć, wychowawczyni nie interesowała się jej losem. Nie było nikogo, kto by zapytał: „Dlaczego ty się, dziewczyno, tak dziwnie zachowujesz?”. Diana sądziła, że wypytywanie byłoby równoznaczne ze wścibstwem, ale teraz już nie jest pewna, gdzie przebiega granica pomiędzy brakiem wścibstwa a znieczulicą. Może Kamila chciała być wypytywana? Może opowiedziałaby wtedy o swoim życiu i nie doszłoby do samobójstwa?

Książka napisana została w formie pamiętnika. O ileż lepiej by się ją czytało, gdyby narratorka wypowiadała się z większymi emocjami! Brakuje tu typowej dla nastolatek egzaltacji, Diana analizuje wydarzenia z takim chłodem, jakby była naukowcem pozbawionym uczuć. Wprawdzie na początku oświadcza, że jest wstrząśnięta, ale podczas czytania nie odnosiłam takiego wrażenia. To pierwsza wada powieści. Druga wiąże się z kilkoma przejaskrawieniami. Barańska twierdzi na przykład, że Kamila nie miała skarpet i aby nie odmrozić nóg, owijała je gazetami. I nikt w szkole tego nie zauważał!

Autorka bardzo ładnie nawiązuje do baśni o Kopciuszku. Kamila podobnie jak Kopciuszek ma niegodziwą macochę i siostrę, na co dzień nosi łachmany, ale pewnego razu zostaje zaproszona na bal, na którym wygląda tak uroczo, że wszyscy gapią się na nią ze zdumieniem. Wzbudza zachwyt przystojnego młodzieńca... i tu podobieństwa się kończą, bo „książę” z powieści Barańskiej jest nieudolny i leniwy. Nie walczy o dziewczynę, nie chce lub nie umie wyrwać jej z piekła. Współczesny Kopciuszek, w przeciwieństwie do baśniowego, musi umrzeć.

Mimo że powieść ma mankamenty, będę ją polecać. Z kilku powodów: po pierwsze niewielu pisarzy porusza temat depresji i samobójstw nastolatków. Po drugie Ewa Barańska stara się zwrócić uwagę na niedolę osób zaszczuwanych, nieumiejących radzić sobie z agresją. Po trzecie wreszcie książka nie jest przesłodzona. Tutaj winni bez trudu znajdują dla siebie usprawiedliwienie, a za przemoc psychiczną nie ponosi się kary. Tak jak w życiu. Niestety.

---

* Ewa Barańska, „Kamila”, Telbit, 2006, str. 50.