„Księga samotnic” Milena Moser

 

W „Księdze samotnic” Mileny Moser znajduje się siedemnaście opowiadań o kobietach, które w pewnym momencie zaczynają zachowywać się w sposób nieoczekiwany, szalony, groźny dla innych, słowem – przestają być sobą. Wpadają w ten stan z różnych powodów – bo ktoś je zdenerwował, bo komuś zazdroszczą, bo cierpią z powodu napięcia przedmiesiączkowego lub nieprawidłowego stężenia hormonów. I choć przedtem uchodziły za porządne, teraz tracą hamulce moralne i mogą nawet popełnić czyny, które karane są więzieniem. 

Kilka bohaterek, na przykład Christa, bardzo mocno odczuwa samotność, dla innych ród męski mógłby nie istnieć. A mężczyzn jest w tej książce jak na lekarstwo: jeśli już się pojawiają, to najczęściej są pozbawionymi empatii bufonami. Zapalony rowerzysta nie zauważa, że towarzysząca mu dziewczyna nie da rady jechać tak szybko i daleko jak on. Były więzień bez skrupułów wykorzystuje uczucia kobiet. Nawet nastoletni chłopak znajduje uciechę w dokuczaniu płci przeciwnej, bezustannie prowokując ratowniczkę. Jeśli bohaterki wspominają mężczyzn, to są to mężczyźni niewiele warci, odrażający. Przykładem niech będzie ojciec Matyldy, który wciąż okazywał, że wolałby mieć syna. W efekcie biedna dziewczyna ze wszystkich sił starała się upodobnić do chłopca. Nic tym nie osiągnęła – stała się mało kobieca, nieatrakcyjna, a tato i tak jej nie zaakceptował. 

Szwajcarska autorka dba o różnorodność postaci i miejsc akcji. Bohaterki są młode, stare, piękne, brzydkie; pracują jako ratowniczki, kierowcy tramwajów, telefonistki, farmaceutki. Jest wśród nich i sfrustrowana grubaska, i kłamczucha opowiadająca koleżankom, że ma romans z aktorem, i starsza pani pragnąca podróżować. Jedna z bohaterek nienawidzi blondynek, inna marzy o wysłaniu swojego bogatego męża na tamten świat, jeszcze inna uwielbia rodzić dzieci, ale żadnym się nie opiekuje, podrzuca je matce prowadzącej nielegalne przedszkole i znajdującej przyjemność w drobnych kradzieżach. Miejsca akcji to tramwaj, prywatne domy, przebieralnia sklepowa, poczekalnia u lekarza, siłownia, kąpielisko, las. 

Najbardziej podobały mi się opowiadania „Wycieczka”, „Kombinat sprawności fizycznej”, „Fryzura”, „Syndrom przedmiesiączkowy”, „Ratowniczka”, a najmniej „Ta druga”. Opowiadania są zwięzłe, bardzo dobrze skomponowane. Czytałam je jednym ciągiem i nie odniosłam wrażenia, że mi się zlewają w jedno. Każde ma wyrazistą bohaterkę, w każdym główny temat został sprawnie naświetlony. Autorka fenomenalnie ukazuje napięcie rodzące się w bohaterkach, moment, kiedy ogarnia je uczucie, że przelała się czara goryczy, i ich przemianę w bezwzględne, folgujące swoim zachciankom okrutnice.

Na koniec dodam, że „Księga samotnic” mocno kojarzyła mi się z „Siedemnastoma miłymi paniami” Patricii Highsmith. To nie może być przypadek, że oba zbiorki zawierają ni mniej, ni więcej, tylko po siedemnaście opowiadań, bohaterkami obu są dziwne, niezbyt dobre kobiety, w obu jest dużo czarnego humoru, ironii i suspensu. Wydaje mi się, że Milena Moser świadomie nawiązuje do swojej koleżanki po piórze. Czytając „Księgę samotnic”, wspominałam też „Modliszki” J.C. Oates, czyli opowiadania o mszczących się, niebezpiecznych kobietach. Wszystkie te trzy książki są bardzo dobre. 

---

 Milena Moser, „Księga samotnic”, przeł. Alicja Buras, Noir sur Blanc, 1996