„Magdalena” Monika Warneńska

„Ja też miałam dawniej prawdziwy dom. Teraz mam dach nad głową i kąt do spania. To nie to samo”* – żali się nastoletnia Magdalena z powieści Moniki Warneńskiej. Dziewczyna nie dość, że traci w wypadku ojca, to jeszcze musi zrezygnować ze swojego pokoju, bo do malutkiego mieszkania, które dzieli razem z mamą, wprowadzają się intruzi, czyli starsza siostra Magdy z mężem i dzieckiem. Roszczeniowa i kłótliwa Alina bez skrupułów dezintegruje życie prawowitych mieszkanek. Nie pozwala im zapraszać gości, chowa telewizor, wyłącza telefon, we wszystkich pomieszczeniach wiesza pieluchy i akurat wtedy, gdy Magda wraca ze szkoły i chce coś zjeść, urządza w kuchni kąpiele dla niemowlaka. Jak w takich warunkach Magda ma przygotowywać się do matury, a mama, z zawodu korektorka, pracować? 

Młodsza z sióstr uważa starszą za egoistkę, z kolei starsza wścieka się na wszystkich, bo przecież to nie jej wina, że młode małżeństwa bez końca muszą czekać na przydział mieszkania ze spółdzielni. I jak można mieć do niej pretensje, że założyła rodzinę? Ona, Alina, ma już swoje lata, czy to zbrodnia, że chciała wyjść za mąż i urodzić dziecko? Autorka przedstawia racje każdej ze stron, ale można wyczuć, że raczej nie popiera stanowiska młodej pary. Roszczeniowa postawa i przekształcanie spokojnego mieszkania matki w kołchoz to zachowania niedopuszczalne. 

Akcja toczy się w Warszawie na początku lat siedemdziesiątych, kiedy zdobycie własnego dachu nad głową graniczyło z cudem, za kilkugodzinną pomoc w bibliotece można było otrzymać pięćset złotych, syrenka i trabant uchodziły za symbole luksusu, a do bezpieczeństwa dzieci podchodzono o wiele bardziej niefrasobliwie niż teraz. W jednym z pobocznych wątków autorka ukazuje dwunastoletnią dziewczynkę, która po godzinie dwudziestej trzeciej samotnie idzie do apteki. Potrącona przez samochód, trafia na pogotowie. Po krótkich badaniach lekarz wypuszcza ją – bez powiadamiania rodziców, zszokowaną, w środku nocy! – by mogła kontynuować wędrówkę po lekarstwa. 

Warneńska posługuje się piękną, bogatą polszczyzną i tak zgrabnie prowadzi powieść, że czyta się ją z ciekawością i żaden wątek nie nudzi. A wątków tu dużo: żałoba, miłość do chłopaka i przyjaźń z jego rodziną, zachwyt wierszami Tuwima, przygotowania do olimpiady polonistycznej, smutek dzieci z sierocińca, początki macierzyństwa, przeszłość wojenna matki Magdy, domowe piekiełko, tęsknota za spokojem. Warneńska przekonująco ukazuje destrukcyjny wpływ ciasnoty na relacje między członkami rodziny. Żyjące do tej pory w zgodzie siostry nagle zaczynają się kłócić, a nawet nienawidzić, matka do późna pracuje poza domem, co nie wpływa dobrze na jej zdrowie. Niemowlę, zamiast być obiektem zachwytu, staje się kością niezgody. Wszystkie bohaterki lubią życie rodzinne, ale teraz tego „rodzinnego szczęścia” jest dla nich jakby za wiele i w efekcie pragną od niego uciec.  

---

* Monika Warneńska, „Magdalena”, MAW, 1984, s. 59.