„Kłębowisko żmij” François Mauriac

„Kłębowisko żmij” to jedna z najbardziej znanych powieści Françoisa Mauriaka. Jej główny bohater nazywa się Ludwik, ma 68 lat i pisze list do żony, do której do tej pory czuł nienawiść. Teraz chce, by poznała jego „prawdziwą twarz” i dowiedziała się, dlaczego był okrutny i dlaczego w końcu zrezygnował z zemsty. List niepostrzeżenie przemienia się w długie, bolesne wyznanie na temat nieudanego życia, niesnasek rodzinnych i chęci pojednania. 

Mauriac mocno rozwinął warstwę psychologiczną powieści. Z empatią przedstawił dzieciństwo Ludwika i jego najsmutniejsze przeżycia. Okazuje się, że Ludwik zawsze miał wielkie problemy w kontaktach z ludźmi. Był przewrażliwiony, wyobcowany, nieśmiały, skąpy. Kiedy nieoczekiwanie zainteresowała się nim, chłopskim synem, miła panna z arystokratycznego domu, odniósł wrażenie, że jego ponure życie zostało oświetlone promieniami słońca. Po ślubie zrozumiał, że stanowił tylko koło ratunkowe dla dziewczyny, której groziło staropanieństwo, i że wysoko urodzeni krewni żony zawsze będą nim gardzić. W tej sytuacji na powrót zamknął się w sobie i zajął tym, co mu wychodziło najlepiej, czyli pomnażaniem majątku. Pieniądze stały się jego namiętnością. Nie dzielił się nimi z rodziną.

Kto był gorszy: skąpy Ludwik czy też jego chciwa, obłudna rodzina? Niełatwo ocenić bohaterów, bo każdy ma swoje racje. Dzieci miały prawo czuć się rozgoryczone, gdyż ojciec żałował im wszystkiego i chciał pozbawić je schedy. Z drugiej strony zostały wychowane w pogardzie dla chłopskiego pochodzenia i ateizmu ojca, a to musiało Ludwika drażnić. I co stałoby się z Ludwikiem, gdyby oddał im swój majątek? „Starzec istnieje tylko dzięki temu, co posiada. Z chwilą gdy nie ma już nic, wyrzuca się go na śmietnik” – napisał Mauriac. W słowach tych tkwi wiele brutalnej prawdy. Każdy z nas przecież słyszał o starcach, którzy po przepisaniu majątku na dzieci znaleźli się w nędzy. 

A na koniec zaapeluję: kochani, czytajcie Mauriaka! Ja tego autora lubię od zawsze. I choć w jego książkach raczej nie znajduję miłych postaci ani zgodnie żyjących rodzin, choć po skończonej lekturze często czuję wyczerpanie emocjonalne i przez kilka dni nie mam chęci sięgnąć po inną książkę, uważam, że było warto. Zachwyca mnie mroczny klimat panujący w jego utworach, piękny, kunsztowny język, znajomość psychologii, umiejętność tworzenia skomplikowanych bohaterów, których nie da się określić kilkoma słowami.

Moja ocena: 5/6.

---

Mauriac François, „Kłębowisko żmij” („Le noeud de viperes de vipères”).