„Lato z Moniką” Per Anders Fogelström

Porzucić pracę i obowiązki, spalić za sobą mosty, być wolnym... O takich właśnie sprawach marzą Harry i Monika z powieści Pera Andersa Fogelströma zatytułowanej „Lato z Moniką”. Na marzeniach się nie kończy: któregoś dnia siedemnastolatkowie naprawdę opuszczają Sztokholm, by leżeć godzinami na słońcu, chodzić bez ubrania, okradać cudze sady, poznawać swoje ciała. Spędzając czas na takich przyjemnościach, łatwo ulegają złudzeniu, że są czarnymi owcami wyrzuconymi poza społeczeństwo i że ich szczęście będzie trwać wiecznie. Zresztą dopóki panuje ładna pogoda, takie życie istotnie można odbierać jako fascynującą przygodę. Co jednak będzie, kiedy lato, zarówno to rzeczywiste, jak i metaforyczne, się skończy? Gdy nadejdzie pora na zmierzenie się  z konsekwencjami miłosnego szaleństwa?

Zanim bohaterowie wyjechali z miasta, Harry ciągle był sam, a Monika nigdy. Chłopak nie miał przyjaciół, po pracy przesiadywał w czystym, nieznośnie cichym mieszkaniu, dzielonym z zamkniętym w sobie ojcem. Trochę ożywienia do tej martwoty wnosiła jedynie ciocia przychodząca pomatkować „sierotom”, tyle że Harry nie lubił tych wizyt, starsza pani przy całej swojej poczciwości za dużo jednak gadała i za bardzo się panoszyła. Dla odmiany w domu Moniki panował okropny rozgardiasz. Nigdy nie można było posiedzieć w samotności, w pokoju z kuchnią cisnęli się rodzice i sześcioro dzieci, matka nie umiała utrzymać porządku, ojciec zaś lubił wypić i urządzać awantury. Dorastająca w tak podłych warunkach Monika przyzwyczaiła się do chaosu i niestety zatraciła poczucie wstydu. Tę różnicę w wychowaniu bohaterów dobrze widać w scenie, kiedy to podczas wycieczki za miasto dziewczyna zrzuca z siebie wszystkie ubrania i w ogóle nie jest tym skrępowana, Harry zaś płonie ze wstydu (z zachwytu i pożądania oczywiście też).

Fogelström bez pruderii opisuje życie erotyczne tej pary, uwodzenie, zbliżenia, emocje, jakie budzi miłość. Te emocje są ogromne, szczególnie w przypadku Harry'ego, który z dnia na dzień staje się odważniejszy i bardziej pewny siebie. Co ciekawe, dla obojga ta miłość jest pierwsza, bo choć Monika spała już z zaskakująco wieloma chłopcami, to jednak żadnego nie kochała. Pod względem uczuciowym jest więc równie niedoświadczona jak Harry – i przy tym o wiele bardziej infantylna niż on (lubi bawić się pluszowymi pieskami).

Akcja powieści zaczyna się wiosną, sceną w kawiarni w dzielnicy Södermalm i w kawiarni się kończy. W czasach opisanych w „Lecie z Moniką” dzielnica ta nie została jeszcze poddana gentryfikacji, pełno w niej podpitych robotników, ruder, lichych warsztatów. Z jej brzydotą kontrastują idylliczne krajobrazy Archipelagu Sztokholmskiego, na którym toczy się spora część powieści. Wszystkie te miejsca autor opisuje bardzo starannie, pod jego piórem stają się czymś więcej niż tylko tłem dla fabuły.

„Lato z Moniką” opowiada nie tylko o tym, co w życiu piękne, ale też o bólu, rozczarowaniu, odpowiedzialności. W książce tej łączą się w parę ludzie o skrajnie różnych charakterach i upodobaniach, więc obserwowanie, jak rozwija się ich znajomość, jest bardzo ciekawe. Od początku można podejrzewać, że młodzi są zbyt beztroscy, prowokują los, ich bunt nie skończy się dobrze. Ale też trzeba przyznać, że mają powody do buntu, a już na pewno ma je Harry, pracujący fizycznie od ponad trzech lat i codziennie upokarzany przez kierownictwo. Czy to takie dziwne, że ucieka z miejsca, gdzie czuje się samotny i gdzie nim poniewierają?...

---
Per Anders Fogelström, „Lato z Moniką” przeł. Aleksander Szulc, Wydawnictwo Poznańskie, 1974