„Trzymam wilka za uszy” Laura van den Berg

 

„Trzymam wilka za uszy” Laury van den Berg to zbiorek jedenastu opowiadań o kobietach, które raczej nie są zorganizowanymi paniami domu, spełniającymi się w roli matek czy żon. To postacie żyjące w chaosie, gnębione przez złe wspomnienia, nieznajdujące oparcia w rodzinie. Jedną mąż potajemnie faszeruje środkami usypiającymi, druga ma umierającą matkę, trzecia – siostrę, czwarta  podejrzewa męża o zrobienie krzywdy bratu. Poza tym kilka bohaterek ma nałogi i problemy psychiczne – kobieta z „Ostatniej nocy”, lekomanka, próbuje popełnić samobójstwo, inna, nadużywająca alkoholu, „miesiącami potrafi się dyscyplinować, a później dzieje się coś tak totalnie popieprzonego, że nie może się pozbierać jeszcze długo, znowu zaczyna się bać własnego towarzystwa, własnych myśli”[1].

W wielu tekstach powtarzają się te same motywy. Pierwszym jest pociąg – Sarah z „Przyjaciół” wsiada do pociągu i jedzie w nieznane, część akcji „Piekielnego Wzgórza” toczy się w wagonie, a „Ostatnia noc” zaczyna się wręcz od zdania: „Opowiem wam o tej nocy, kiedy potrącił mnie pociąg i umarłam”[2]. Drugi powracający motyw, widoczny w opowiadaniach „Dom Wulkanów”, „Trzymam wilka za uszy”, „Twoja druga żona”, „Jaszczurki” i „Karolina”, to lęk przed agresywnym mężczyzną. Trzeci – to udawanie kogoś innego. Margot z „Trzymam wilka za uszy” podczas wycieczki wciela się w swoją siostrę, a narratorka „Twojej drugiej żony” ciągle podszywa się pod zmarłe mężatki. Ale nawet ona sama nie wie, czy robi to tylko dla  pieniędzy, czy też dla zaspokojenia ukrytych pragnień. A może po prostu boi się pokazywać bez maski? 

Kolejny powracający element to śmierć bliskich osób, przy tym jedne bohaterki, jak chociażby matka z „Piekielnego wzgórza”, już są w żałobie, inne dopiero na tę śmierć czekają – tu przykładem niech będzie dziewczyna z „Domu Wulkanów”, czuwająca przy łóżku konającej siostry. Narratorka „Czarnego lasu” wspomina odejście teścia, jej mąż zaś, straciwszy w dzieciństwie matkę i brata, doznaje traumy. Umierające postacie z tej książki często zachowują się w sposób, który ich bliskich rani lub zadziwia. Terminalnie chora matka bohaterki „Przyjaciół” toczy z nią wojnę, a córka narratorki „Piekielnego Wzgórza” z ostatnich tygodni swojego życia czyni wielki spektakl: wydaje przyjęcia, zachowuje się tak miło i mądrze jak nigdy przedtem. Można nawet odnieść wrażenie, że z umieraniem radzi sobie lepiej niż z życiem.

Powtarzającym się motywem jest też Floryda, przedstawiona przez autorkę jako miejsce nieprzyjemne, wrogie wobec mieszkańców: „Zapadliska. Zapalenie mózgu. Niszczące mózg bakterie żerujące w przegrzanych jeziorach. Ruchome piaski”[3]. Kobieta z „Jaszczurek” niedawno przeprowadziła się do tego stanu i jest bardzo niezadowolona. Ma tu beznadziejną pracę, zbyt ciasne mieszkanie, a upały i wszechobecne jaszczurki doprowadzają ją do rozpaczy. Postacie bardzo często wyjeżdżają za granicę, stąd też akcja opowiadań toczy się nie tylko na Florydzie, ale także we Włoszech, w Meksyku. Duża część „Domu Wulkanów” to reminiscencje z Islandii, miejsca ostatniej wspólnej wycieczki narratorki i jej siostry, bo wkrótce po powrocie ta siostra została postrzelona przez szaleńca i doznała uszkodzenia mózgu. 

Kobiety z książki często rewidują swoje poglądy na bliskie osoby. Narratorka „Domu Wulkanów” zauważa, że siostra ją przytłacza, z kolei Margot z tytułowego opowiadania odbiera swoją siostrę jako silną i dopiero podczas podróży do Włoch zaczyna dostrzegać, że Louise „trzyma wilka za uszy”. Narratorka „Karoliny” pod wpływem słów byłej żony brata traci wiarę w jego łagodność, a matka z „Piekielnego Wzgórza” nabiera podejrzeń, że to z jej winy córka przyjmowała narkotyki, uciekała z domu i nie pokazywała lepszej części swojej osobowości.

Wyjąwszy „Trzymam wilka za uszy”, „Jaszczurki” i „Przyjaciół” we wszystkich tych miniaturowych utworach Laura van den Berg stosuje narrację pierwszoosobową z punktu widzenia kobiet. Opowiadania nie są jednowątkowe, ich  fabuła wije się, zahacza o różne okresy z życia bohaterek, różne miejsca i wydarzenia. Autorka stara się utworzyć klimat nierealności i tajemnicy, co szczególnie dobrze widać w „Czarnym lesie” oraz „Karolinie”, najciekawszych tekstach z tego zbiorku, mrocznych, trzymających w napięciu. Pozostałe są owszem, interesujące, ale nie wybitne i raczej nie zostaną w pamięci czytelnika na dłużej. 

Moja ocena: 4/6.  

---

[1] Laura van den Berg, „Trzymam wilka za uszy”, przeł. Dobromiła Jankowska, Pauza, 2021, s. 183.

[2] Tamże, s. 9. 

[3] Tamże, s. 82.