„Listy od zabójcy bez znaczenia” José Carlos Somoza

 

Carmen, główna bohaterka „Listów od zabójcy bez znaczenia”, ma czterdzieści lat i pracuje jako tłumaczka, chce też napisać własną powieść. Mieszka sama, przez okno widzi Morze Śródziemne, a wokół siebie stosy książek. To właśnie książki stanowią główną oś jej życia, wpływają na jej poglądy, oczekiwania, nastroje. Obecnie Carmen próbuje przełożyć „Światłość w sierpniu”. Ale nie może spokojnie pracować, bo oto na murku otaczającym dom ktoś kładzie listy z zapowiedziami, że ją zabije. „Traktuję moją rolę kata poważnie, proszę zatem równie poważnie wejść w swoją rolę – ofiary”[1] – pisze ten ktoś.

Kim jest anonim? Czyżby to aptekarz, uchodzący za miejscowego podrywacza, wybrał taką pokrętną drogę do nawiązania znajomości? A może to Manolo, podstarzały intelektualista, mieszkający samotnie w chatce podobnej do statku? A może.. Śmierć? Według tutejszej legendy Śmierć już kilkakrotnie zakochiwała się w samotnych, zgorzkniałych kobietach, namawiała je listownie, by nałożyły mocny makijaż, białą chustę i tak wystrojone wyszły na spacer. Po spacerze wybrane kobiety umierały. Czyżby tłumaczka miała być kolejną ofiarą? 

Można by się spodziewać, że bohaterka wpadnie w panikę, jednak José Carlos Somoza drwi z oczekiwań czytelnika i zupełnie inaczej rozwija tę historię. Carmen ani nie idzie na policję, ani na własną rękę nie próbuje zdemaskować nadawcy. Wprawdzie zastanawia się, kim on jest, ale wśród podejrzanych umieszcza... Louisa. Który niedawno zmarł. Można też odnieść wrażenie, że nie boi się anonima, a osobliwa korespondencja sprawia jej przyjemność. Czyżby postradała rozum? A może zachowanie tłumaczki ma jakieś racjonalne wytłumaczenie?

Na początku i końcu powieści znajdują się krótkie informacje od wydawcy dzieł Carmen, pozostały tekst to listy krążące pomiędzy nią a potencjalnym zabójcą. Oboje są do siebie podobni: inteligentni, oczytani, nieco oderwani od życia. On poucza tłumaczkę, że „Człowiek zawsze powinien budzić się z myślą, że dzisiaj może umrzeć”[2], przysyła jej limeryk własnego autorstwa i każe obserwować gwiazdy oraz słuchać wiatru, ona zaś dzieli się opisami swojej dosyć nudnej codzienności oraz przemyśleniami w rodzaju „życie jest wsteczną konsekwencją śmierci”[3], „Pan i ja stanowimy część samotności morza: pan jest falą, która się zbliża, ja tą, która się cofa. Pan mówi »chcę«, ale ledwie chce, ja mówię »nie chcę«, ale ledwie nie chcę”[4]. 

Choć książka traktuje o bliskości śmierci, nie wzbudza takich uczuć jak lęk czy gniew. W zamian kilka razy zaskakuje. Zresztą już sam tytuł brzmi jak oksymoron i wprawia w zdumienie, bo czy zabójca może być kimś bez znaczenia? Przecież to ktoś, kto odbiera życie, a więc coś najcenniejszego. Somoza tworzy ciekawą intelektualną zagadkę, poza tym pokazuje, jak elementy z tłumaczonej książki przenikają do rzeczywistości tłumacza oraz jak pisarze próbują podsycać w sobie wyobraźnię, by z zalążka pomysłu zbudować powieść. Hiszpańskiemu autorowi udało się w treść „Listów” wpleść obrazki z życia mieszkańców nadmorskiego miasteczka, miejscową legendę, refleksje o śmierci, a także Faulknera. 

---

[1] José Carlos Somoza, „Listy od zabójcy bez znaczenia”, przeł. Agnieszka Rurarz, Muza, 2005, s. 7.

[2] Tamże, s. 106.

[3] Tamże, s. 108.

[4] Tamże, s. 88.