„Uczta” Muriel Spark

Niedawno na blogu Czytanki Anki pojawił się ciekawy wpis zachęcający do sięgnięcia po książki Muriel Spark. Nie znałam tej pisarki, postanowiłam więc sprawdzić, czy jej twórczość przypadnie mi do gustu. Wybrałam „Ucztę”.

Październikowy wieczór. W jednym z londyńskich domów odbywa się przyjęcie. Zaproszeni goście jedzą, rozmawiają, a przede wszystkim czekają na Hildę Damien, bogatą staruszkę, której syn niedawno poślubił Margaret Murchie. Ta młoda Szkotka pochodzi z rodziny biedniejszej i mniej ustosunkowanej niż Wilhelm, na domiar złego ma niezbyt dobrą opinię. Każdy, kto ją spotyka, odnosi wrażenie, że udaje ona osobę świętoszkowatą i naiwną, a w rzeczywistości jest niebezpieczna i coś ukrywa. Goście chcą przestrzec panią Damien przed synową i wypytać o szczegóły życia nowożeńców. Czekają nadaremnie. Hilda nie przyjdzie, ponieważ... umarła (nie zdradzam zbyt wiele z fabuły, narrator informuje o tym dość wcześnie).

Opisy wieczoru urozmaicane są licznymi retrospekcjami, z których dowiemy się o włamaniach do domów bogaczy, znajomości Ernsta z kelnerem i wielu innych sprawach. Mnie najbardziej zaciekawił wątek kilkumiesięcznego pobytu Margaret w klasztorze. Mieszkające tam zakonnice zachowywały się bardzo nowocześnie: jeździły motocyklami, legalnie paliły papierosy. Jedna dorabiała jako hydraulik, inna bez końca używała wulgaryzmów – wplatała je nawet w treść listu do biskupa!

Najciekawsza, a zarazem najbardziej zagadkowa postać książki to niewątpliwie Margaret. Bo kim tak naprawdę jest ta Szkotka? Wcieleniem niewinności czy może wyrafinowaną zbrodniarką? Jak wytłumaczyć serię zgonów osób z jej otoczenia? Czy koleżanka szkolna, nauczycielka, towarzyszka z zakonu, babcia oraz teściowa na pewno zginęły przypadkowo? Czy Margaret przyciąga do siebie nieszczęścia, czy może sama je powoduje? Interesujący jest również jej wuj Magnus, na co dzień przebywający w zakładzie dla psychicznie chorych, a niedziele spędzający u swojej rodziny. Rodzice dziewczyny nie tylko nie unikają kontaktów z szalonym krewnym, ale uważają go za kogoś w rodzaju geniusza i często proszą o porady. Nie zauważają, że Magnus wywiera wielki i raczej zły wpływ na ich córkę. Do galerii intrygujących, niejednoznacznych postaci zaliczyć też trzeba atrakcyjnego studenta o imieniu Luke, który podczas kolacji pełni rolę kelnera. Ernst, jeden z gości, jest w nim zakochany, jednak nie dąży do zacieśnienia znajomości, bojąc się zarażenia wirusem HIV. Podejrzewa, że ten przystojny, posiadający różne kosztowne cacka młodzieniec zdobył je przez romansowanie z bogatymi homoseksualistami.

Pisarka ma skłonność do przedstawiania bohaterów w sposób nieco złośliwy. Margaret na przykład „mogłaby z powodzeniem uchodzić za tycjanowską piękność, gdyby nie wystające zęby”[1]. Zaproszony na sympozjum Roland „świetnie nadaje się na takie imprezy. Możesz go posadzić obok drzewa, a on będzie do niego gadał”[2]. Pan Murchie, poruszający się sztywno i noszący przyciemnione okulary, został porównany do Jaruzelskiego.

Odniosłam wrażenie, że Muriel Spark nie przywiązuje zbyt wielkiej wagi do zwrotów akcji i zaskakującego zakończenia. Inny autor raczej nie zdradzałby tak szybko przyczyny nieobecności pani Damien na kolacji, budowałby wokół tego wątku napięcie. Pisarka ze Szkocji przyciąga czytelników czymś innym – oryginalnością stylu, osobliwymi pomysłami, inteligentnym, nieco kąśliwym poczuciem humoru, dziwacznymi postaciami i odrobiną szaleństwa. I choć „Uczta” nie wprawiła mnie w zachwyt, poczułam się na tyle zaintrygowana, by poszukać innych książek autorki. A na koniec powiem, że polski tytuł niezbyt mi się podoba, wolałabym „Sympozjum”. „Uczta” brzmi pospolicie, poza tym niezbyt trafnie określa tematykę. Bohaterowie przecież nie spotykają się nie po to, żeby ucztować, tylko by prowadzić inteligentne rozmowy.

---
[1] Muriel Spark, „Uczta” („Symposium”), przeł. Anna Brzezińska, Niezależna Oficyna Wydawnicza Nowa, 1994, s. 27.
[2] Tamże, s. 35.