„Kobiety” Steinar Bragi

Eva pochodzi z Islandii, ale od dzieciństwa mieszka w Stanach Zjednoczonych. Jest młodą, piękną kobietą o dość swobodnych obyczajach, obracającą się w środowisku bogatych bankierów i zakochaną w Hrafnie. Jednak Hrafn, znużony jej pijaństwem i kłótliwością, wyjeżdża do Reykjavíku. Sam. Eva podąża za nim, mając nadzieję, że związek uda się jeszcze uratować. Jeden ze znajomych w zamian za podlewanie kwiatków i karmienie kota pozwala jej zamieszkać w apartamencie na najwyższym piętrze luksusowego wieżowca. W mieszkaniu nie widać kwiatków, a kot pojawia się dopiero po kilku dniach i zachowuje tak, jakby widział te kąty po raz pierwszy. Eva ma nieprzyjemne wrażenie, że została „nieświadomym uczestnikiem jakiegoś horroru”[1], ale pomimo niepokoju nie opuszcza nowego locum. Uczucie lęku i samotności zagłusza piciem alkoholu.

W pierwszej połowie „Kobiet” Steinar Bragi sprawnie buduje nastrój klaustrofobii, narzucając czytelnikowi przekonanie, że w apartamencie wydarzy się coś okropnego. Jeszcze nie wiemy co, ale już czujemy powiew grozy i nie rozumiemy, dlaczego bohaterka nie ucieka. Jak można być tak lekkomyślną i luksusy stawiać wyżej od bezpieczeństwa? Druga połowa książki przypomina mrożący krew w żyłach thriller. Wiele tu opisów najróżniejszej przemocy, zarówno psychicznej, jak i fizycznej. Dręczyciele są doskonałymi manipulantami. Wykazują się wielką pomysłowością, znają życie swojej ofiary i wiedzą, co ją najbardziej zaboli. Oto przykładowy opis, bynajmniej nie najokrutniejszy: 

„Rzucono ją na środek pomieszczenia, gdzie zamiast łóżka stała jakaś rzecz przypominająca siodło z wystającym bolcem, długim i rozszerzającym się ku dołowi. Leżała na podłodze obok siodła, ręce związane i wyciągnięte do góry przy pomocy liny zwisającej z sufitu; wszystko wirowało, łyżką włożono jej do ust więcej papki, a następnie posadzono ją na siodle, coś zimnego zatrzaśnięto na jej kostkach, żeby przytwierdzić stopy do podłogi, bolec wprowadzono do jej dróg rodnych, głęboko, aż poczuła ból; usiłowała zawołać kogoś na pomoc, bolec zaczął drgać, pęcznieć, poruszać się w przód i w tył i na boki jak macka wprowadzona do jej wnętrza i coś się rozerwało”[2].

Bragi przedstawia Islandię jako kraj smutny i groźny, do którego raczej nie chciałoby się jechać. Zamieszcza kilka opisów spacerów po Reykjaviku, ale większość akcji dzieje się na ostatnim piętrze punktowca. Spotykani przez bohaterkę ludzie są nieszczerzy, zblazowani, często wynaturzeni. Kobiety utraciły poczucie wstydu, podstarzała Bergthora kojarzy się z burdelmamą i wzbudza niechęć, a Novak – artysta, który w celu zabawienia publiczności strzelał do koni i wydłubywał kotom oczy – wydaje się wręcz potworem. Trudno zrozumieć, dlaczego Eva darzy go sympatią. Novak, dodajmy, jest seksistą, aprobuje gwałty i chce wykonać dzieło otwarte pokazujące „udział kobiet we własnym zatraceniu”[3].

Do autora nie mam żadnych zastrzeżeń, natomiast tłumacz Jacek Godek powinien bardziej uważać, bo w tekście można znaleźć takie oto zdania: „Przez wiele lat pozostawała w pogmatwanym związku z blogami, którymi jednocześnie gardziła i dziwnie lubiła”[4], „Na stole przed nią leżał talerzyk z okruszkami czekolady i do połowy wypita szklanka mleka”[5], „Rozszczelniła nieco oko od strony biurka”[6]. Leżące szklanki i rozszczelnione oczy nie dodają książce urody, prawda? Poza tym chciałabym się dowiedzieć, w jaki sposób bohaterka „ugotowała tortillę”[7]. 

Powieść jest mroczna, a nawet wstrząsająca. Zawiera wiele opisów cierpień, które z racji tego, że autor ma dobre pióro, działają na wyobraźnię i przerażają. Steinar Bragi zgrabnie wykorzystuje motyw maski, uważanej początkowo przez bohaterkę za dziwaczną rzeźbę. Stawia pytanie, czy w imię sztuki można krzywdzić zwierzęta oraz ludzi, przekonująco odtwarza uczucia osoby porzuconej, nieumiejącej wypełnić pustki i powoli tracącej instynkt samozachowawczy, porusza też problem przedmiotowego traktowania i niewolenia kobiet. Udowadnia, że zapewnienie ludziom najwyższego stopnia bezpieczeństwa równoznaczne jest z trzymaniem ich pod kontrolą. Chroniony najnowocześniejszymi sposobami apartament może stać się pułapką. Owszem, nie wejdzie tam nieproszony gość, ale i lokator nie wydostanie się ze środka, jeśli dojdzie do awarii lub ktoś z ochrony postanowi go więzić.

Moja ocena: 5/6.

---

[1] Steinar Bragi, „Kobiety” („Konur”), przeł. Jacek Godek, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010, s. 79.

[2] Tamże, s. 193. 

[3] Tamże, s. 229.

[4] Tamże, s. 179.

[5] Tamże, s. 345.

[6] Tamże, s. 253.

[7] Tamże, s. 69.