„Historia leśnych kochanków” Kazimierz Orłoś

Nie od razu polubiłam opowiadania Kazimierza Orłosia. Autor ten ma tendencję do tworzenia krótkich, niemal pozbawionych zaimków zdań oraz nadużywania równoważników zdań i myślników, przez co jego język wydawał mi się nieco toporny. Dopiero kiedy natrafiłam na „Drucianego lisa”, pomyślałam: „Jaki to poruszający, znakomity tekst!” – i od tej pory już nie miałam problemu z czytaniem Orłosia. Po przewróceniu ostatniej strony „Historii leśnych kochanków” zaliczyłam go do ulubionych pisarzy.

Czym mnie tak ujął? Doborem tematów, realizmem, wrażliwością, zwróceniem uwagi na krzywdę zwierząt, i to nie tylko psa i kota, ale też tych, którym mało kto współczuje: lisa, kuny, jenota, koników polnych, a nawet dżdżownicy. W opowiadaniu „Ból” pisze właśnie o wijącej się z bólu dżdżownicy, podpalanej przez rozbawione dziecko. Czasami bohater opowiadania ogranicza się do obserwacji, innym razem – tutaj jako przykład podam nauczyciela z „Drucianego lisa” – próbuje pomóc dręczonemu zwierzakowi, jednak naraża się tylko na niezrozumienie i szyderstwa. Mieszkańcy wsi nie są zdolni do litości, a ich okrucieństwo nie zna granic. 

Niektóre opowiadania traktują o poszukiwaniu romantycznej miłości. W „Gałązce klonu” widzimy dziewczynę, która boi się wichury i czeka, by chłopak ją pocieszył. Lecz ten dostał już to, co chciał, i nie dba o jej uczucia. „Krótka historia miłosna” opowiada o tragedii bufetowej Jadźki, która jako panna z dzieckiem nie ma łatwego życia. Raz się rozczarowawszy, nie ufa mężczyznom, jednak historia lubi się powtarzać: Jadźka znowu się zakochuje i znowu, ku uciesze mieszkańców miasteczka, trafia na drania. Mężczyznom z tych opowiadań chodzi tylko o jedno, podczas gdy kobiety pragną czegoś więcej i łatwo ulegają złudzeniom. Dla odmiany Władzio z „Cyganka” kochać umie bardzo mocno. Upatrzył sobie kulawą dziewczynę z ubogiej romskiej rodziny i nie zważa na szyderstwa kolegów i niechęć rodziny.

Większość opowiadań wywołuje smutek, bo ma nieprzyjemnych bohaterów i przedstawia przykre wydarzenia, często wręcz przemoc. Można tu poczytać m.in. o porzuconym noworodku, zakatowaniu starego człowieka, nauczycielu pobitym przez dresiarza, chłopcu, który chciał podarować swojej dziewczynie gałązkę bzu, a został zaatakowany przez właścicielkę krzaka. Niektórzy bohaterowie nie posuwają się do rękoczynów, wykazują „jedynie” wielką agresję słowną. Mam tu na myśli Polaków z opowiadania „Chrystus był Żydem”, żałujących, że nie wszyscy Żydzi zostali zagazowani. Pośmiać się można jedynie przy czytaniu „Pragnienia”, a ściślej: jego początku. Punktem wyjścia jest następująca sytuacja: pistolet milicjanta wpada do nieczystości. Jak go wydobyć? Zawiadowca stacji wie, jak pomóc. Woła miejscowych pijaczków. Ci przecież zrobią wszystko, by dostać choć odrobinę wódki.

Na koniec dodam, że opowiadania zawarte w tym zbiorku pochodzą z różnych okresów życia autora. Niektóre zostały napisane w czasach PRL-u i utrwalają atmosferę tamtych lat, inne powstały niedawno. Są bardzo dobrze skomponowane, nieprzegadane; autor ma niewątpliwie talent do tworzenia krótkich form. Widać, że nie lubi umieszczać akcji w dużych miastach, tylko w tych malutkich oraz na wsiach. Lubi też ozdabiać opowiadania zwięzłymi, ale bardzo barwnymi i pięknymi opisami przyrody.   

Moja ocena: 5/6.

---

Kazimierz Orłoś, „Historia leśnych kochanków i inne opowiadania”, Wydawnictwo Literackie, 2013. Pod tym linkiem znajdują się tytuły opowiadań. A tutaj autor opowiada,  w jaki sposób tworzy książki.