„Przekwitający mak” Josef Gabriel

Josef i Manuel poznali się „w dyskotece dla ciot”[1] i szybko zostali parą. Po dwóch latach romansu u Manuela wystąpiły objawy AIDS. Próbował leczyć się w Niemczech, a potem wraz z kochankiem wyjechał do Meksyku, by ostatnie miesiące życia spędzić w rodzinnym domu (nie zdradzam tu akcji, od początku wiadomo, jaki będzie koniec). „Przekwitający mak” jest relacją z dziejów tej miłości, walki o odzyskanie zdrowia i wreszcie umierania. 

To także opowieść o odmienności kultur niemieckiej i meksykańskiej oraz o dyskryminacji homoseksualistów. Josef długo nie mówił rodzicom prawdy, przewidując, że nie pogodzą się z nią, a nawet jeśli pogodzą, zażądają od syna, by ukrywał swoje skłonności. Tymczasem on chciał jawnie opiekować się chorym przyjacielem. Dla odmiany krewni Manuela okazywali zakochanej parze wielką życzliwość, udzielili jej nawet ślubu. Oczywiście ślubu symbolicznego, bo oficjalny nie był możliwy. Okazywali życzliwość, ale drażnili schludnego Niemca niechlujstwem. Kobiety z tej rodziny nigdy nie sprzątały mieszkania, nie przeszkadzały im nawet leżące pod kuchennymi szafkami zdechłe myszy! 

Część akcji toczy się w Niemczech, a część w Meksyku. Wstrząsający jest opis zwyczajów panujących w meksykańskim szpitalu. Przychodzącemu w odwiedziny Josefowi pielęgniarki kazały nakładać fartuch ochronny, maseczkę i gumowe rękawiczki. Te same pielęgniarki nie zadawały sobie trudu nałożenia rękawiczek, gdy pobierały krew od Manuela. Co więcej, opatrunki zdjęte z jego niegojącej się rany rzucały wprost na podłogę, by tam leżały aż do następnego ranka, do czasu przyjścia sprzątaczek. Wyglądało to tak, jakby pracownicy szpitala nie bali się kontaktu z zakażoną krwią, a panikowali przed dotykaniem łez. Strach myśleć, ile osób zarazili przez swoją głupotę i niedbałość.

Szkoda, że „Przekwitający mak” został niedbale przełożony. Tłumaczka na przykład twierdzi, że Manuel bał się eksmisji, tymczasem on nie posiadał ani nie wynajmował mieszkania; bał się wydalenia z RFN, gdzie przebywał nielegalnie. W oryginale użyto zapewne słowa „Räumung”, co oznacza eksmisję, ale też wysiedlenie, ewakuację, usuwanie. Takich pomyłek można zauważyć więcej. Denerwujące jest też nazywanie bohaterów „ciotami”. 

Książka ma formę dziennika prowadzonego przez zdrowego z partnerów. Zapiski zaczynają się w roku 1985, kiedy to u Manuela wystapiły pierwsze objawy AIDS, i urywają po jego śmierci. Już  w trakcie pisania Josef Gabriel myślał o ich wydaniu. W dzienniku nie idealizował siebie ani swojej miłości, potrafił wyznać, że męczy go opieka nad chorym i chwilami pragnie jego śmierci. Przyznawał, że pożądał innych mężczyzn i często, zamiast pielęgnować obolałego przyjaciela, zamykał się w łazience, by w samotności rozładowywać napięcie seksualne. Nie chciał też spać w szpitalu, choć inni odwiedzający to robili. Można odnieść wrażenie, że jego miłość była kaleka i że brakowało mu empatii, nie do końca rozumiał, co przeżywa Manuel. Szczere ukazanie mieszanych uczuć osoby towarzyszącej umierającemu to największa zaleta tej książki. 

Na koniec powiedzieć trzeba, że obaj panowie należeli do tych homoseksualistów, którzy przyczynili się do rozprzestrzenienia wirusa HIV: sypiali, z kim popadnie, gardzili prezerwatywami. Meksykanin może i nie zdawał sobie sprawy z konsekwencji takiego zachowania, wszak jego bliscy uważali, że AIDS „to rzecz niewinna jak grypa, a tylko prasa wszystko rozdmuchuje”[2], ale Josef doskonale wiedział, czym grozi seks bez zabezpieczeń. W latach osiemdziesiątych niemieckie media wciąż poruszały ten temat. A mimo to lekceważył przestrogi, naiwnie sądząc, że jego akurat nieszczęście ominie. 

---

[1] Josef Gabriel, „Przekwitający mak. AIDS – ostatnie miesiące pewnej miłości” („Verblühender Mohn: AIDS – die letzten Monate einer Beziehung”), przeł. Monika Muskała, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1990, s. 43.

[2] Tamże, s. 60.