„Dwie albo trzy Gracje” Aldous Huxley

Wszystko dzieje się na początku lat dwudziestych. Wracający z podróży Dick Wilkes, czyli narrator tej książki, nieopatrznie zgadza się odwiedzić dom poznanego po drodze Peddleya, który okazuje się gadatliwym, bardzo przykrym w obyciu, natrętnym nudziarzem. O wiele lepsze wrażenie robi na nim żona Peddleya, Gracja, choć i ona ma mnóstwo wad. Po powrocie do Londynu Dick kontynuuje znajomość z nią. W zasadzie trudno zrozumieć, czym ta nieciekawa kobieta aż tak bardzo go zafascynowała. Sam przecież przyznał, że nie pociągała go fizycznie ani nie kochał się w niej – nic  z tych rzeczy. A jednak prawie cała książka składa się z opisów jej zachowania. 

Jaka jest Gracja? To osóbka bardzo, bardzo pospolita. Męża swojego traktuje jak wyrocznię, a jednak chyba nie czuje się z nim szczęśliwa, gdyż chętnie nawiązuje romanse. Jak wiele młodych kobiet w okresie po pierwszej wojnie światowej, tak i ona chce uchodzić za wyzwoloną i nowoczesną. Pozbawiona inteligencji i dobrego gustu, uparcie pozuje na znawczynię sztuki. Niczego nie umie zrobić, nie zna wartości pieniądza. Nie ma wyrazistej osobowości, przyjmuje poglądy swojego aktualnego kochanka... Jej wady wyliczać można by jeszcze długo. 

Najciekawsza rzeczą w tej książce jest analiza charakterów nudziarzy. Aldous Huxley nie ogranicza się do stwierdzenia, że nudziarz to ktoś, w czyjej obecności ziewamy, lecz dzieli ich na kategorie. Są więc nudziarze przyczepni, borujący, napychający. Mąż Gracji to na przykład typ „niezmordowanie borujący, bez ustanku plombujący, zatykający”*. Niektórzy nudziarze to prawdziwi drapieżnicy, w przemyślny sposób zwabiający ofiarę w swoje towarzystwo i sprytnie pilnujący, by nie uciekła. 

Na kilka słów omówienia zasługuje sprawa narracji, która jest dosyć nietypowa i współcześnie raczej rzadko spotykana. Narrator – mieszkający w Londynie dobrze sytuowany krytyk muzyczny – opisuje zachowanie męża i brata Gracji, jej romanse, a nawet analizuje jej charakter, a o sobie udziela bardzo skąpych informacji, przez cały czas chowa się w cieniu. Wyjawia na przykład, że ożenił się z Karoliną, ale nie poznajemy szczegółów ich znajomości. O żonie wspomina tylko wtedy, gdy ma to jakiś związek z Gracją. Kiedy opowiada o wydarzeniach, których osobiście nie widział, zawsze wyjaśnia, skąd o nich wie – od jej niedyskretnego kochanka, od żony, której zwierzyła się Gracja itd. 

Choć Huxley poruszył mało atrakcyjny temat i opisał nieciekawe postaci, „Dwie albo trzy Gracje” dobrze się czyta. Gawędziarski ton, ironicznie, a zarazem dosyć ciepło potraktowani bohaterowie i trochę ogólnych spostrzeżeń o życiu i uczuciach sprawiają, że książkę tę mogę uznać za całkiem dobrą. Błyskotliwe wagi Huxleya o nudziarzach i o ich metodach polowania na ofiary bardzo mi się przydadzą, będę teraz wiedziała, że przed atakami osób podobnych do Peddleya trzeba stanowczo się bronić. A kilka takich osób, niestety, znam...

Moja ocena: 4/6.

---

* Aldous Huxley, „Dwie albo trzy Gracje” („Two or Three Graces”), przeł. Tadeusz Polanowski, Czytelnik, 1964, str. 26.