„Pierwszy krok w chmurach” Marek Hłasko

Wreszcie mam nowiutkie, piękne wydanie opowiadań Marka Hłaski, w szaro-zielonej kolorystyce, z twardymi okładkami – takie, jakie zawsze chciałam mieć. Znajdują się w nim utwory, które znałam już wcześniej – „Odlatujemy w niebo”, „Dom mojej matki”, „List”, „Okno”, „Żołnierz”, „Pierwszy krok w chmurach”, „Śliczna dziewczyna”, „Najświętsze słowa naszego życia”, „Lombard złudzeń”, „Baza sokołowska”, „Pętla” – oraz takie, które teraz przeczytałam po raz pierwszy: „Dwaj mężczyźni na drodze”, „Finis perfectus”, „Robotnicy”, „Pijany o dwunastej w południe”, „Kancik, czyli wszystko się zmienia”.

Jak kiedyś, tak i teraz największe wrażenie wywarła na mnie „Pętla” (na dłuższą recenzję zapraszam tutaj). Jest to najlepszy utwór o alkoholiku, jaki kiedykolwiek czytałam. Hłasko w genialny sposób pokazał zmienne nastroje alkoholika – mieszaninę agresji, wylewności, wstydu i strachu. Dzięki „Pętli” zrozumiałam, jak trudna jest walka z nałogiem oraz że kobieta nie powinna wiązać się z alkoholikiem i wierzyć, że on się zmieni. Bo Krystyna wierzy, że Kuba dotrzyma słowa, że nie będzie już pił, że stworzą szczęśliwą rodzinę. Tymczasem Kuba, zamiast grzecznie czekać, aż Krystyna do niego przyjdzie i zaprowadzi go do przychodni, odwiedza warszawskie knajpy. Łatwo przewidzieć, w jakim stanie wróci. A jak się zachowa, gdy nadejdzie chwila spotkania z Krystyną?

Kolejne bardzo ciekawe opowiadanie nosi tytuł „Najświętsze słowa naszego życia”. Widzimy w nim chłopaka, który po raz pierwszy spędził noc z ukochaną dziewczyną. Wymieniają czułości – on mówi o swoim szczęściu, ona nazywa go małym, pachnącym mlekiem pieskiem. Wysłuchawszy tylu pięknych słów, młodzieniec nie je nawet śniadania i jak na skrzydłach pędzi do pracy. Po drodze spotyka kolegów, którzy mają mu do powiedzenia coś ważnego o jego dziewczynie...

Opowiadania z tego zbioru są raczej pesymistyczne. W zakończeniach „Listu” i „Kancika” pojawiają się ślady ponurej komedii. Hłasko opisuje zarówno brzydkie miejsca - knajpy, łąki zapaskudzone butelkami po wódce i sylwetkami pijaków, przedmieścia pełne znudzonych gapiów, jak i brzydkie zachowania ludzi. Postacie z opowiadań często wyrażają się ordynarnie, nadużywają alkoholu i są skłonne do przemocy. Jeśli spotkają naiwną osobę, jak na przykład bohater „Okna” albo mężczyźni z „Najświętszych słów naszego życia”, chętnie niszczą jej złudzenia. Przygnębiające jest również to, że zakochani z opowiadań Hłaski prawie nigdy nie walczą o swoją miłość, przy pierwszej konfrontacji z wrogością postronnych osób - kolegów, męża ukochanej lub żony ukochanego – rezygnują, porzucają bez słowa wyjaśnienia osobę, którą rzekomo tak mocno kochali. Wobec tego czy to, co czuli, było miłością? Chyba raczej nie.

Opowiadania zostały napisane typowym dla Marka Hłaski, bardzo lapidarnym stylem. Zdania są krótkie i zawierają niewiele przymiotników. Dialogi pojawiają się często i dobrze charakteryzują postać, sprawiają wrażenie jakby wziętych z życia. Opowiadania często kończą się mniejszym lub większym dramatem bohaterów. Akcja toczy się szybko, nie ma dłużyzn, autor umiał dotrzeć do sedna rzeczy. Spostrzeżenia Hłaski można określić jako bardzo trafne. Szczególnie podoba mi się fragment o obserwatorach – starszych ludziach, których ulubionym zajęciem jest podglądanie i plotkowanie. Tacy obserwatorzy cieszą się, kiedy ktoś upadnie, i potrafią bez skrupułów zniszczyć czyjeś szczęście, co znakomicie zostało przedstawione w „Pierwszym kroku w chmurach”.

Miły i pełen emocji był ten mój powrót do opowiadań Marka Hłaski. Rozczarowała mnie tylko „Baza sokołowska” ze względu socrealistyczne elementy, a „Pętlę”, „Najświętsze słowa naszego życia” i kilka innych doceniłam po raz kolejny.

Moja ocena: 5/6.

---
Marek Hłasko, „Pierwszy krok w chmurach”, Agora, 2014.