„Miłość na marginesie” Yoko Ogawa

„Miłość na marginesie” Yoko Ogawy zaczyna się od opisu spotkania osób, które do niedawna miały problemy ze słuchem. Wśród nich znajduje się i narratorka. Ni stąd, ni zowąd zaczęła ona słyszeć muzykę wygrywaną przez nieistniejący flet. Doszło do tego, że wszystkie dźwięki budziły w niej niepokój, bo nie wiedziała, czy są prawdziwe, czy też nie. Szukała ciszy, mogła mówić jedynie szeptem. Lekarze nie znaleźli żadnej fizycznej przyczyny tych anomalii, może więc była to choroba psychosomatyczna wywołana przez jakąś traumę? Przecież zaledwie dzień przed pojawieniem się omamów bohaterkę porzucił mąż. Jednak ona nie chce i nie umie uwierzyć w tak proste wyjaśnienie. Przypomina sobie, że już wcześniej interesowała się sprawami związanymi ze słuchem. Z odbytej w dzieciństwie wycieczki do muzeum najlepiej zapamiętała starodawny aparat słuchowy. A kiedy stawała przed lustrem, lubiła obserwować swoje uszy, te różne wgłębienia i wypukłości, których nazw nawet nie znała. „Miałam wielką ochotę przyjrzeć się im z bliska. Położyć na dłoni. Nie wiem dlaczego”[1]. Czyżby już wtedy przeczuwała, że będzie mieć problemy z tym organem?

Wkrótce do tej fascynacji dochodzi kolejna. Narratorka nie może powstrzymać się przed zerkaniem na pana Y, stenografa, który nie tylko szybko i sprawnie utrwala jej wypowiedzi, ale ma też niezwykle piękne palce. „Byłam szczęśliwa, że człowiek prawie wszystko robi dłońmi. A nie otwiera wino na przykład nosem. Miałam dzięki temu mnóstwo okazji, żeby nacieszyć się widokiem palców Y”[2]. Stenograf ze spokojem przyjmuje te jej fascynacje, jest taktowny, cierpliwy, zawsze gotów do zapisywania wspomnień. Rozmowy tych dwojga niekiedy brzmią dość dziwnie. Y na przykład tłumaczy: „Twoje uszy wcale nie są chore. Po prostu mają swój świat. W tym świecie są krajobrazy, rośliny, instrumenty, potrawy, czas i wspomnienie stworzone tylko dla nich”[3]. Innym razem narratorka wyznaje, że nie  może zasnąć, jeśli widzi w pobliżu jego palce.

Bohaterka tej powieści sprawia wrażenie przeniesionej z innych czasów. Nie interesuje się gromadzeniem dóbr materialnych ani robieniem kariery, jest cicha, spokojna i z racji tych cech skazana na egzystencję gdzieś na obrzeżach społeczeństwa. Do tej pory, a ma już dwadzieścia cztery lata, nigdy nie pracowała, wystarczała jej rola żony. Po odejściu męża zostaje całkiem sama, bez przyjaciół, bez rodziny; z dawnych znajomych jedynie trzynastoletni Hiro ma chęć ją odwiedzać. Dziewczyna nie rozpacza nad swoją sytuacją, nie snuje planów, jak odzyskać męża lub jak się na nim zemścić. Sprawia wrażenie pogodzonej ze wszystkim. Teraz, wracając do zdrowia, coraz więcej czasu przeznacza na wspomnienia, a najbardziej interesuje ją okres, kiedy miała trzynaście lat. To wtedy wybrała się do muzeum, wtedy przebywała w towarzystwie swojego pierwszego chłopca...

Powieść, podobnie jak jej narratorka, jest powolna, cicha i łagodna. Dialogi niekiedy brzmią zbyt książkowo, ale z drugiej strony są tu bardzo piękne sceny, poza tym bohaterka porusza się w świecie, który Ogawa potrafi niepostrzeżenie zmieniać z realnego w odrealniony, oniryczny, przepojony jakąś urzekającą dziwnością. Autorka podkreśla, jak ważne dla człowieka są wspomnienia, ponadto pokazuje, jak fascynujące mogą być ludzkie palce bądź uszy. Na narząd słuchu zazwyczaj nie zwracamy uwagi, tymczasem „ucho i psychika pozostają w bardzo głębokim związku, jak matka z dzieckiem. Czasami ucho jest jak przygarnięta sierota, trzeba dużo serca i cierpliwości, żeby je zrozumieć”[4].

[1] Yoko Ogawa, „Miłość na marginesie”, przeł. Anna Horikoshi, WAB, 2011, s. 19.  
[2] Tamże, s. 118.
[3] Tamże, s. 122.
[4] Tamże, s. 147.