„Ucieczka” Arthur Omre

 

Akcja „Ucieczki” Arthura Omre toczy się przed drugą wojną światową w Norwegii. Narrator ma trzydzieści osiem lat. Przebywał w więzieniu, obecnie ukrywa się przed policją. Jak twierdzi, „Lepsze to niż pleśnienie w celi i doczekanie się rozmiękczenia mózgu”[1]. Jest bezdomny, jednak posiada sporo pieniędzy i dba o to, by wyglądać porządnie. Pomieszkuje w różnych miejscach – w garażu, w  nędznym pokoiku życzliwego blacharza, w wynajętej kwaterze w małym mieście. Czasami potajemnie spotyka się z matką swojego synka, ale ona bez życzliwości patrzy na mężczyznę, który nie umie zapewnić rodzinie stabilizacji.

Dużą część książki zajmują opisy lęków bohatera. Człowiek ten ciągle jest nerwowy i ogląda się za siebie, ogarnięty strachem, że spotka kogoś z dawnych znajomych. Niekiedy zauważa list gończy ze swoim wizerunkiem – i wtedy czuje przerażenie. Nie ufa nikomu, nawet dziewczynie, która go kocha. Powoli zaczyna sobie uświadamiać, że wpadł w matnię. Cokolwiek by nie zrobił, skończy się to źle. Bez paszportu nie zdoła wyjechać za granicę, zresztą najchętniej kupiłby zagrodę, osiadł w niej na stałe, z miłą kobietą u boku, i zajął interesami. W obecnej sytuacji nie może uważać się za wolnego człowieka. 

Dość ciekawym wątkiem jest ten dotyczący pracy głównego bohatera. Otóż próbuje on zbić majątek na sprzedaży ryb. Z książki można się dowiedzieć, że w tamtych czasach rybacy dopiero zaczynali korzystać z chłodni, a kupców szukali wtedy, gdy przybyli na ląd. Przedsiębiorcza osoba miała więc duże szanse na wzbogacenie się. 

Widać, że autora pasjonowały problemy społeczne, bo uciekinier z powieści snuje liczne refleksje dotyczące bezrobocia i innych aktualnych spraw. Nie szczędzi też czytelnikowi swoich spostrzeżeń o różnicach pomiędzy miastem a wsią, o kobietach... „Miasta  są miastami, a wieś wsią. Miasta pewnie do czegoś są potrzebne, inaczej bowiem by ich nie było. Niektórzy ludzie są zasiedziałymi wieśniakami. Inni są mieszczuchami, a jeszcze innych udziałem staje się wędrówka”[2]. „Trudno jest przewidzieć kobiece zamiary, w gruncie rzeczy są to duże dzieci”[3].

Trudno nazwać te przemyślenia ciekawymi. Ale nie one są najgorsze. Książkę tę zabija arcynudny sposób prowadzenia narracji.

„Po dłuższym wzajemnym zbliżeniu, wstaliśmy i siadłszy przy oknie, patrzyliśmy w park”[4]. 

„Opowiedziałem mu o trudnościach z zameldowaniem. On zaproponował coś, co jednakże nie było dobre. Potem jednak  znalazło się dla mnie odpowiednie pomieszczenie na kilka dni”[5]. 

Nie dowiemy się, jak wyglądało to wzajemne zbliżenie, co zaproponował rozmówca. Nie otrzymujemy szans na wyobrażenie sobie przedstawionego świata ani współodczuwanie z narratorem. Arthur Omre nie umie pisać w sposób obrazowy, tchnąć życia w przedstawione wydarzenia, sprawić, by czytelnik poczuł jakiekolwiek emocje. Wiele fragmentów tego tekstu bardziej przypomina nudne sprawozdanie niż literaturę piękną. Podsumowując, „Ucieczka” nie należy do powieści pasjonujących. Rozważałam nawet, czy jej nie porzucić, i w sumie doczytałam do końca jedynie ze względu na sentyment, jakim darzę Serię Dzieł Pisarzy Skandynawskich. 

Moja ocena: 3/6.

---

[1] Arthur Omre, „Ucieczka”, przeł. Edwin Herbert, Wydawnictwo Poznańskie, 1961, s. 241.

[2] Tamże, s. 38.

[3] Tamże, s. 220.

[4] Tamże, s. 196.

[5] Tamże, s. 110.