„Płyń z tonącymi” Lars Mytting

Edvard, główny bohater „Płyń z tonącymi” Larsa Myttinga, ma dwadzieścia kilka lat. Jest pracowity, rozsądny, odpowiedzialny. Mieszka w Norwegii i wraz z dziadkiem prowadzi samowystarczalne gospodarstwo. Tylko raz był poza najbliższą okolicą – kiedy miał trzy latka, rodzice zabrali go na lato do Francji. Doszło wtedy do tragedii. Mama i tata stracili życie na dawnym polu bitewnym, a on przez pewien czas uchodził za zaginionego. Po kilku dniach został odnaleziony w poczekalni lekarskiej. Policja nigdy nie wykryła, gdzie przez te dni przebywał i pod czyją opieką. Edvard niczego nie pamięta. Dorastając, nie wypytywał o przeszłość, nie dociekał też, dlaczego dziadek nienawidził swojego brata Einara i dlaczego w młodości popierał Hitlera. Tu, gdzie mieszkają, wspomnienia o wojnie są wciąż żywe i dawni zdrajcy kraju spotykają się z nienawiścią. Tę nienawiść autor ukazuje już na początku powieści: oto ktoś na samochodzie należącym do dziadka maluje swastykę. 

Może ze strachu, że dowie się czegoś okropnego, a może nie chcąc sprawiać przykrości staruszkowi, Edvard nigdy nie zadawał trudnych pytań. W efekcie nie zna swojej przeszłości. „Moje życie było wydrążone przez pytania, których nigdy nie zadałem” – wyznaje. Dopiero gdy dziadek umiera, młody rolnik postanawia nie tłumić dłużej potrzeby poznania swoich korzeni i pojechać tam, gdzie mógłby się czegoś dowiedzieć. Trafia na Szetlandy, a potem do Francji. W miejscach tych znajduje wciąż nowe puzzle, z których stara się zbudować obraz życia swoich przodków. Jeden ślad prowadzi do następnego i podróż się przedłuża. Pod koniec powieści Edvard jest innym człowiekiem, niż był na początku: doświadczonym, obytym w świecie. Przestają go dręczyć demony, już nie ma uczucia, że przeszłość stoi tuż za drzwiami i domaga się wpuszczenia. Wie też, z którą kobietą chce spędzić resztę życia. A czy jest szczęśliwszy? Na to pytanie każdy czytelnik musi sobie sam odpowiedzieć. 

„Płyń z tonącymi” napisał autor rozmiłowany w drzewach i wszystkim, co z nimi związane. Dowiadujemy się więc, że w pobliżu domu głównego bohatera rośnie brzozowy zagajnik, w którym rozlegają się dziwne trzaski. Pojawiają się wątki brzozy płomienistej i szesnastu niezwykle cennych orzechów. Einar, brat dziadka, był artystą stolarzem i tworzył wyjątkowej urody meble oraz trumny. Drewno kochał też dziadek Gwen. Pasję Myttinga widać również w warstwie językowej, w zastosowanych porównaniach i metaforach. „Niektórzy żyją najlepiej, zbijając prawdę jak z desek” – mówi na przykład jeden z bohaterów. Ten wciąż powracający motyw nadaje powieści niepowtarzalnego klimatu. 

Czy książka mi się podobała? Pewnie! To piękna historia o tęsknocie za rodzicami, o bólu, jaki czuje człowiek nieznający swojej przeszłości, o odkrywaniu prawdy, o historii Norwegii, o miłości do swojej farmy, do owiec i drzew. Pojawiają się w niej tak intrygujące, niejednoznaczne postacie jak Gwen, Agnes, Einar, dziadek, no i oczywiście Edvard, który na oczach czytelnika zmienia się z zagubionego chłopca w pewnego siebie mężczyznę. Mytting ciekawie i plastycznie opisuje Szetlandy, a norweską wieś przedstawia tak, że chce się na niej zamieszkać. I choć z czasem wciąż nowe zagadki domagające się rozwiązania zaczęły mnie nieco nudzić, ani razu nie poczułam się zmęczona sposobem, w jaki autor budował postacie czy pisał o uczuciach. W sumie „Płyń z tonącymi” zaliczam do ciekawszych powieści przeczytanych w tym roku i serdecznie Wam polecam.

---

Lars Mytting, „Płyń z tonącymi” („Svøm med dem som drukner”), przeł. Karolina Drozdowska, Smak Słowa, 2016.