„Zamordować dziecko”. Za co Violetta Domagała dziękuje redaktorowi? Za niezauważenie mnóstwa błędów?!

„Zamordować dziecko” Violetty Domagały jest powieścią o dwóch dzieciobójczyniach, Giseli i Elżbiecie. Pierwsza przebywa w Auschwitz i zabija maleństwo w przekonaniu, że w ten sposób oszczędzi mu wielu cierpień. Potem ogromnie rozpacza. Druga, żyjąca w szesnastym wieku, ani przez chwilę nie żałuje swojego czynu i nawet po wielu dniach od śmierci dziecka nazywa je w myślach „szatańskim ścierwem” i „padliną”. Giseli można współczuć, Elżbieta budzi wyłącznie wstręt. Obie zostają ukarane, z tym że druga matka mocniej: pracownicy sądu poddają ją torturom. Autorka chyba lubuje się w opisywaniu przemocy, bo te tortury przedstawiła z zadziwiającą drobiazgowością. Do tego dodała szczegółowe opisy bicia i kopania umierającej położnicy, mordowania noworodków, a nawet odgryzania kawałka piersi bezbronnej kobiecie.

Str. 12. W „Zamordować dziecko” jest co niemiara błędów. Jak widać, są nawet ortograficzne.

Nie będę się rozwodzić nad postaciami i przesłaniem powieści, ponieważ została ona wydana wyjątkowo niechlujnie, bez minimalnego choćby szacunku do czytelnika. Co chwilę zauważałam najróżniejsze błędy: gramatyczne, stylistyczne, logiczne, leksykalne, interpunkcyjne, a nawet ortograficzne. Czytając, sądziłam, że tego koszmarnego tekstu nie widział żaden redaktor, jednak kiedy dobrnęłam do ostatniej strony, dowiedziałam się, że redaktor jednak był – i, o dziwo, otrzymał od autorki gorącą pochwałę:

„Chciałabym również podziękować mojemu redaktorowi, Panu Pawłowi Pomiankowi, za jego niezaprzeczalny wkład w należyte wykończenie tej książki i wskazanie mi wielu trafnych rozwiązań, które okazały się konieczne i możliwie najbardziej wartościowe” (s. 431).

Str. 103. I co, nie wylało się piwo z położonego kubka? :-)

Cóż, będę się upierać, że „Zamordować dziecko” wcale nie zostało „należycie wykończone”. Można w nim zauważyć:

• Błędy ortograficzne, np. „co nie miara” (s. 12), „w niebogłosy” (s. 351).

• Bardzo kulawe zdania, np. „Kat przyłożył się najbardziej do kolejnego razu tortury i zakręcił wałem, aż mu dłonie zadrżały, a tambur głucho zaskrzypiał” (s. 352), „Potrafią wyzwolić w człowieku najgorsze instynkty, o istnieniu których nie przyszłoby mi nigdy do głowy” (s. 23).

• „Mi nie pozwolił” (s. 124) – jak widać, redaktor nie wie, że na początku zdania zawsze trzeba pisać „mnie”.

• Zdania typu „Przez całe swoje życie musiała Katarzyna pędzić żywot pełen trwogi przed donosem” (s. 408).

• Zdania z  „póki co”, np. „Siedziała póki co, nic się nie odzywając” (s. 295) – gdyby pan Pomianek raczył zajrzeć do słownika, dowiedziałby się, że to błąd.

• Źle dobrane synonimy: student nazywany jest „uczniakiem”, sala sądowa oraz piwnica do przechowywania narzędzi tortur – „komnatami” itd.

• Zdania typu „Położyła mu obok misy następną dużą pajdę posmarowanego smalcem chleba i kubek piwa” (s. 103).

• Zdania typu „Nie można się już było wydostać ani wjechać do miasta” (s. 190).

• Idiotyzmy, np. narrator informuje, że Elżbieta przebywa w lochu w stuprocentowych ciemnościach, i po chwili twierdzi: „dojrzała krople krwi spływające z jej gryzionej przez szczura nogi” (s. 332). 

• Błędy wynikające z nieznajomości historii, np. Niemcy mówią do więźniów Auschwitz czystą polszczyzną, a w szesnastowiecznej chłopskiej chacie stoi komoda (s. 145).

• Nieprawidłowo użyty imiesłów: „Mając dziecko w Auschwitz, wyjście z tego gówna jest tylko jedno i najbardziej pewne – przez komin” (s. 25).

• Mnóstwo ohydnych powtórzeń, np. „Skąd mogła znać odpowiedzi na interesujące ich pytania, które jej zdaniem były powrotem do okresu w życiu, którego nie chciała pamiętać i który był dla niej jak plugawe choróbsko, przed którym trzeba czmychać jak najdalej” (s. 312),  „Oczy dziewczyny zaszkliły się i drobniutkie łzy kapały z tych cudownie szmaragdowych oczu” (s. 292),  „Dużo złego przeszła w swoim życiu i teraz należało jej się to, co bezsprzecznie powinno być od dawna jej udziałem, a co nie było jej dane z powodu okrutnych ludzi stających jej na drodze do szczęścia i dobrobytu” (s. 232).

• Niepoprawne używanie słowa „posiadać”, np. sąd posiada świadka, „Majętność posiadała z tyłu budynku spory ogród oraz spore zalesienie, a z frontu siedem rozgałęzionych topoli” (s. 202), „Nadzieję, jaką posiadła, gdy ujrzała Katarzynę, rozwiał wiatr zawiści i zdrady” (s. 391).

• Nieprawidłowo odmieniane zaimki, np. „Właściwa jej odwaga pozwoliła wypchnąć z gardła potok zalewających go słów” (s. 282), „Wielki kłopot sprawiały jej w dalszym ciągu piersi, które puchły od nadmiernej ilości zalegającego w nich mleka. Próbowała go z nich usunąć” (s. 330).

• „Ubrał grubszą koszulę, na to wełnianą roboczą sukmanę przepasaną brunatnym pasem” (s. 97).

• Mylenie słów o podobnym brzmieniu, lecz różnym znaczeniu. W powieści nader często można spotkać wyraz „cedr”: „Nalała kubek mleka z cedru stojącego nieopodal wygaszonego z lekka paleniska” (s. 125), „Rozlej tę wodę z cedra na twarz” (s. 352), „W pobliskim kominku umieszczono pięć cedrów o sporych rozmiarach, pełnych wody do samego brzegu” (s. 200), „usiadła przy cedrach wypełnionych po brzegi wodą z rzeki”. Cóż, dawne naczynie na wodę nie nazywało się cedr, tylko ceber...

Str. 408. „Przez całe swoje życie musiała pędzić żywot”... 

Kwiatków zauważyłam o wiele więcej, ale myślę, że nawet te przykłady wystarczą do udowodnienia, że autorka wespół z redaktorem mordują język polski z równą bezwzględnością, co bohaterka powieści dziecko. Domagała nie potrafiła zadbać ani o tło historyczne, ani o wiarygodność dialogów, ani ładnie ubrać treści w słowa. Tworzone przez nią zdania są niezgrabne, obwieszone przymiotnikami jak choinka bombkami i często przesadnie długie. Osoba słaba z polskiego powinna jednak budować krótsze. Powieść zasługuje na ocenę najniższą z możliwych.

Na koniec jeszcze kilka cytatów:

„Topole za dnia dawały subtelny chłód, a w ponure dni chroniły przed nieprzyjemnym wiatrem, który wił się pomiędzy szeleszczącym listowiem. Rosłe topole szumiały i szeptały. Kto miał dobre serce, nietrwożliwe i ufne, wiedział, o czym rozprawiają w wysokich koronach drzew”. 

„Czas miał pokazać, jak tymczasem Elżbieta pogrążała się coraz bardziej w swych nieprzemyślanych poczynaniach” (s. 324).

„Wielkie łzy jak grochy toczyły się po suchych policzkach Katarzyny. Wspomnienia dotyczące matki nigdy po niej nie spływały” (s. 192).

---
Źródło cytatów: Violetta Domagała, „Zamordować dziecko”, Novae Res, 2017.