„Koń z Hogget” Tarjei Vesaas

Akcja opowiadań ze zbiorku pt. „Koń z Hogget” toczy się w wiejskiej scenerii, a bohaterami są mieszkańcy wsi, nie tylko dorośli, ale też dzieci oraz zwierzęta. Tarjei Vesaas przedstawia ważne wydarzenia z życia tych postaci, a przy okazji dużo pisze o ich uczuciach, o przyrodzie, o pracach w polu i w lesie. Kilka opowiadań kończy się dramatycznie.

Największe wrażenie wywarły na mnie „Dziki jeździec” oraz „Koń z Hogget”. W tym pierwszym Vesaas pokazuje ubogą rodzinę farmerów. Mężczyzna jest pisarzem, ale nie przychodzą mu do głowy żadne ciekawe pomysły. Na domiar złego jego jedyny syn mocno choruje, trzeba go zawieźć do szpitala. I autor dokładnie opisuje podróż do miasta, kontrastując radość naiwnego dziecka z rozpaczą ojca, zdziwionego, że wokół trwa dzień jak co dzień, podczas gdy jego syn musi mieć operację... W drugim z opowiadań została opisana dramatyczna walka, jaką stoczyli dwaj dorastający chłopcy, próbując wyciągnąć z bagna tonącego konia. Nikt nie mógł im pomóc, gdyż znajdowali się na pustkowiu, a sytuację pogarszał panujący mróz.

Vesaas często pisał o zwierzętach. „Japp” to historia pieska, który stoi samotnie na skalnej półce i czeka na swojego pana, nie rozumiejąc, że ten wpadł w przepaść i nigdy już nie wróci. „Byk Glorius” opowiada o starzejącej się, niezamężnej Bercie, która od ciągłej samotności i monotonnej pracy zaczęła tracić rozum. Niespełnione uczucia macierzyńskie przeniosła na byka. Dumna jest z jego wielkości i agresji, podoba się jej, kiedy od jego ryku drży cała wieś... A w „Odwilży” widzimy małą dziewczynkę, która nie może doczekać się narodzin kociąt, ściska więc kotkę za brzuch, próbując sprowokować poród. Czytając, bałam się o bezpieczeństwo zwierzęcia, bo wiadomo, że takie kochające dzieciaczki potrafią je zamęczyć.

„Nils Fêt” opowiada o szesnastoletnim chłopcu, który musi pojechać do oddalonej wsi po zwłoki ojca. Vesaas opisuje zmieniające się nastroje Nilsa, od żałości i lęku przed odpowiedzialnością po pewność, że będzie umiał zadbać o młodsze rodzeństwo. Równie smutne jest „Koło się toczy”, pokazujące, jak w jednej chwili udane życie może zmienić się w tragedię. Z kolei „Signe Ton” przedstawia miłe chwile z życia dziewczyny, która podczas drogi do domu nagle uświadamia sobie, że z dziecka zmieniła się w pannę i że wkrótce zamieszka u któregoś z tych chłopskich synów, rzucających na nią pożądliwe spojrzenia. Opisy uczuć Signe splecione są z cudnymi opisami krajobrazu po deszczu. Opowiadanie jest króciuteńkie, a tak przepięknie napisane, że przeczytałam je trzy razy pod rząd.

Mattis z „Głupiego” bardzo pragnie być przydatny, ale sąsiedzi uważają go za upośledzonego umysłowo i nie dopuszczają do swojego towarzystwa. I oto – co za radość! – jeden z chłopów zatrudnia go przy wyrębie lasu. W „Chlebie” widzimy dwie staruszki, do których dociera, że stały się niedołężne i już nie będą mogły brać aktywnego udziału w pracach gospodarskich. W „Tuptusiu” ukazane są uczucia młodej, pełnej zapału nauczycielki, prowadzącej pokazową lekcję przez komisją egzaminacyjną. W „Dwudziestych pierwszych urodzinach” poczytamy o chłopaku, który po raz pierwszy w życiu umawia się z dziewczyną. I przy okazji dygresja: w opowiadaniach Vesaasa nie znajdziemy opisów igraszek na sianie, wiejska młodzież jest bardzo niedoświadczona, nieśmiała, z trudnością nawiązuje kontakt z płcią przeciwną. Gdyby nie pomoc matki, która zaprosiła na żniwa pannę z sąsiedztwa, młodzieniec przez kolejne lata zajmowałby się tylko ciężką pracą i siedzeniem z rodzicami.

Vesaasa lubię od zawsze. Jestem oczarowana jego sposobem pisania, poruszanymi tematami. Opowiadania (z wyjątkiem kilku) okazały się zachwycające, ale nie będę polecać ich wszystkim, bo one są dla koneserów. Piękne, kunsztownie napisane, wzbudzające mnóstwo emocji, ale trzeba umieć je docenić i trzeba lubić krótkie formy, opisy przyrody oraz uczuć. Vesaas pisał w bardzo specyficzny sposób – ci, którzy czytali na przykład „Ptaki”, wiedzą, o co chodzi. I na pewno się nie zawiodą, sięgając po tę starą książkę.

Moja ocena: 5/6.

---
Tarjei Vesaas, „Koń z Hogget. Wybór opowiadań”, przeł. Maria Gołębiewska-Bijak, Ewa Grabarczyk, Adela Skrentni, Elżbieta Wojciechowska, Wydawnictwo Poznańskie, 1988.