Sara Stridsberg „Happy Sally”

W różnych zabawach blogowych często pojawia się pytanie: która książka początkowo ci się nie podobała, a potem okazała się jedną z lepszych? W odpowiedzi mogłabym wymienić „Happy Sally” szwedzkiej pisarki Sary Stridsberg. W ciągu ostatniego roku zaczynałam ją trzy razy, po przeczytaniu kilku kartek odkładałam ze zniechęceniem, myśląc: nudna, dziwna, a kiedy sięgnęłam po nią raz jeszcze, poczułam się oczarowana i nie wstałam z fotela, dopóki nie przeczytałam jej do końca. Tak to czasami bywa i trudno powiedzieć, dlaczego :-)

„Happy Sally” niełatwo streścić, gdyż nie ma w niej typowej akcji, większość miejsca zajmują fragmenty fikcyjnego pamiętnika sławnej pływaczki Sally Bauer oraz wspomnienia snute przez córkę Ellen (Ellen też pragnęła pokonać wpław kanał La Manche). Kobiety te całe swoje życie podporządkowały marzeniu o zdobyciu rekordu. Sally była samotna, nikogo więc nie krzywdziła, ale Ellen w żaden sposób nie potrafiła pogodzić namiętności do pływania z zaspokojeniem potrzeb swoich dwojga dzieci. Córka Ellen ma bardzo smutne wspomnienia: wraz ze swoim pięcioletnim braciszkiem codziennie siedziała na plaży, czekając, aż matka zakończy wielogodzinny trening. Albo też płynęła łódką po oceanie w ślad za matką, nadaremnie prosząc ją o wyjście z wody. Jakże samotne i zagubione czuły się te dzieci, ileż razy drętwiały ze strachu: czy matka wynurzy się spośród fal, czy może już utonęła?... Odniosłam wrażenie, że Ellen narażała dzieci na taki stres nie dlatego, że była egoistką, ona po prostu nie potrafiła inaczej, czuła się bezradna wobec siły, która popychała ją do spełniania marzeń.

Nie tylko tematyka i konstrukcja książki są oryginalne, bo również miejsca akcji. Niemal wszystkie sceny rozgrywają się nad wodą lub w wodzie. Czytamy o córce Ellen patrzącej na wody kanału i wspominającej ostatnie wspólne lato z matką. Czytamy o dzieciach siedzących na plaży lub w łódce, o morderczych treningach pływackich i o tym, jak Sally Bauer płynęła przez kanał. Nawiasem mówiąc, wybrała niezbyt dobrą porę na bicie rekordów, gdyż akurat wybuchła druga wojna światowa i dziennikarzy bardziej interesował Hitler niż wyczyny pływaczki. 

„Gdy przyjeżdżamy do domu. Ja, Wiktor i H. Ogród ulica Rajska ziemia upał. Wszystko zarosło, ale oprócz tego nic się nie zmieniło. Zniknął cały rok, światło jest ostre i białe w ustach, nasze ubrania pachną morską wodą. Poprzecinane krwią twarze rabarbarowych liści. Twoje przeguby dłoni” (str. 72).

Jak widać na podstawie powyższego fragmentu, powieść została napisana specyficznym językiem, poetyckim, pełnym równoważników zdań. Autorka umiała stworzyć bardzo sugestywne opisy oceanu, kanału, palącego słońca, doskonale przedstawiła też uczucia dzieci Ellen. Cechą tej książki jest duża ilość niedopowiedzeń. Sally została przedstawiona jako lesbijka. Nie wiem, czy naprawdę nią była, czy to po prostu „obowiązkowy wątek homoseksualny”. I jeszcze ciekawostka:

„Znów ze sobą spaliśmy, Wiktor i ja. Było okropnie. (...) Zrobiłam się gorąca i ustępliwa. Rozogniona? Posiadł mnie na murku okalającym bary. Pamiętam, że w chwili największej rozkoszy krzyczał” (str. 78).

Jest to fragment listu, jaki wysłała Ellen do swojej dwunastoletniej córki. To dosyć dziwne, że z tak intymnych przeżyć zwierzała się nie jakiejś przyjaciółce, tylko dziecku. Ale może w Szwecji panują takie zwyczaje; trudno mi powiedzieć, bo nigdy w Szwecji nie byłam. A książkę oczywiście polecam. 

---

Sara Stridsberg, „Happy Sally”, przeł. Beata Walczak-Larsson, PIW, 2006.