„Zdeptana róża” Stefania Jagielnicka-Kamieniecka

„Zdeptana róża” to opowieść o Bożence, która dorastała w czasach PRL i doznała w życiu wielu przykrości. Bożenka nie była żadnym ideałem – łatwo zniechęcała się do nauki i do pracy, wciąż się zakochiwała. Kolega ze studiów, sąsiad, lekarz znany z widzenia, homoseksualista, który dla zabawy łamał dziewczętom serca – Bożenka szła do łóżka z każdym panem, który okazał taką chęć. Jedna aborcja, druga, nieślubne dziecko... Bohaterka nie umiała wyciągnąć wniosków ze swoich błędów i nie rozumiała, dlaczego mężczyźni uważali ją za kobietę łatwą. Jej jedyne dziecko zmarło, przebywała w szpitalu psychiatrycznym, szykanowała ją bezpieka. Nic więc dziwnego, że wchodząc w wiek średni, czuła się jak zdeptana róża, z której urody i blasku nic już nie pozostało.

Kartki z opisem pobytu w szpitalu psychiatrycznym robią straszne wrażenie. Bohaterka dobrowolnie wyraziła zgodę na leczenie szpitalne – i została w szpitalu uwięziona. Przeżyła tam piekło: Spożywałyśmy głodowe racje obrzydliwych posiłków. Salowe wrzeszczały, gdy któraś usiłowała podkraść dodatkową rację chleba. Obok mnie leżała konająca staruszka, robiąca pod siebie kupy, głównie w porze posiłków. Zmarła na moich oczach w straszliwych konwulsyjnych drgawkach*. Pielęgniarki oraz lekarka wyzywały chore wulgarnymi słowami, a jedynym sposobem na uzyskanie wypisu było wręczenie lekarce pokaźnej łapówki.

W powieści znajduje się wiele opisów PRL-owskiej szarzyzny i beznadziei, warstwa obyczajowa jest więc mocno rozwinięta, z tym że zdarzyły się autorce pomyłki. Bo jak to możliwe, że Bożenka, która urodziła się pod koniec wojny, jako uczennica liceum czytała wraz z koleżankami „Sztukę kochania”, książkę wydaną po raz pierwszy w roku 1976? Coś tu się nie zgadza. Miałam też wrażenie, że bohaterka cierpiała na lekką paranoję i czasami widziała agentów SB tam, gdzie były zwykłe drzewa. Poza tym wciąż podejrzewała tych agentów o to, że nie tylko ją obserwują, ale też chcą wciągnąć w krzaki i zgwałcić.

„Zdeptana róża” to powieść o dosyć ciekawej fabule, ale napisana w sposób nieudolny i chaotyczny. Nie podobał mi się język ani naiwne i paranoiczne (w moim odczuciu oczywiście, bo mogę się mylić) spojrzenie autorki na rzeczywistość. Irytował mnie też sposób, w jaki autorka przedstawiła życie uczuciowe bohaterki. Wiele miejsca w powieści zajmują opisy kochanych przez Bożenkę mężczyzn, szykan ze strony bezpieki i wynurzeń na tematy religijne, zaś wspomnienia tragicznie zmarłego dziecka – zaskakująco mało. Wielbicielką twórczości Jagielnickiej-Kamienieckiej raczej nie zostanę.

---
* Jagielnicka-Kamieniecka Stefania, „Zdeptana róża”, Psychoskok, 2013, str. 168.