„Galigai” François Mauriac

François Mauriac kojarzony jest jako pisarz katolicki. Ale już dawno zauważyłam, że w wielu jego utworach religia pojawia się w ilościach śladowych albo wcale, a postacie grzeszą bez opamiętania. Autor był zresztą świadomy, że bohaterowie pełni cnót mu się nie udają, przypominają kukły, za to świetnie wychodzą ci targani namiętnościami, słabi, ulegający złym podszeptom. Toteż z zapałem tworzył różne czarne charaktery, wpychał je w trudne sytuacje, osadzał w nieidealnych rodzinach, nie zapominał przy tym pogłębić tych swoich bohaterów pod względem psychologicznym. I takie właśnie niedoskonałe postacie, trochę nawet śmieszne, a trochę odrażające, spotkamy w krótkiej powieści o tytule „Galigai”. 

Ale co to właściwie znaczy Galigai? Tak w pewnym francuskim miasteczku nazywana jest pani Agata, która urodziła się w arystokratycznej rodzinie, ale nie zaznała dobrobytu, gdyż ojciec przehulał cały majątek. Zamiast płakać, wstąpić do klasztoru bądź szukać bogatego męża, jak to robiły inne kobiety w podobnej sytuacji, Galigai zakasała rękawy i poszła do pracy. Od kilku lat zajmuje się domem państwa Dubernet i wychowuje ich nastoletnią córkę Marię. Nie wstydzi się swojego marnego położenia, zresztą nikt nie spogląda na nią z góry, darzona jest raczej szacunkiem niż pogardą. Z jednej strony jest więc to osoba niezwykle silna, godna podziwu – lecz z drugiej... Otóż owa zdeklasowana dama, towarzysząc swojej podopiecznej, zauważa nieśmiałego, ubogiego nauczyciela o imieniu Mikołaj. I zaczyna pałać do niego pożądaniem, którego nawet nie stara się ukryć. Pożera go oczami, śledzi niczym stalker, nachodzi w domu. Planuje nawet ślub. 

Tymczasem biedny Mikołaj myśli o niej ze wstrętem, o innych kobietach zresztą też. Choć ma już dwadzieścia osiem lat, nigdy nie poczuł podniecenia seksualnego. Jest na etapie malutkiego chłopczyka, pragnie przebywać jedynie w towarzystwie swojego przyjaciela Gillesa. Homoseksualista? Owszem, czytelnikowi może się nasunąć takie podejrzenie, jednak Mauriac w posłowiu zapewnia, że Mikołaj wcale nie jest zboczeńcem (takiego właśnie słowa użyła tłumaczka), że to, co czuje do Gillesa, to coś pośredniego między przyjaźnią a miłością. 

Mężczyźni z tej powieści są dość niemrawi, kobiety zaś próbują kontrolować upatrzonych panów. Galigai osacza Mikołaja, nie rozumiejąc, że „Nie zmusza się do picia osła, który nie odczuwa pragnienia”[1]. Nastoletnia Maria uparcie wymyka się na spotkania z Gillesem, pozwala się obściskiwać, lekceważąc sprzeciwy matki. Matka o żadnych cielesnych przyjemnościach już nie marzy, ma jakieś problemy ginekologiczne, powiększony brzuch, nieznośne bóle, krwotoki. Nie leczy się, woli „cierpieć niż wydać na pastwę oczu i rąk mężczyzny – choćby nawet ten mężczyzna był lekarzem – wstydliwą ranę swego ciała, siedlisko wszelkich nieczystości”[2]. Ale nawet podczas choroby znajduje siłę, by tłamsić męża. Kiedy tylko ten mąż próbuje poruszyć ambitniejszy temat, pani Dubernet z władczą pewnością siebie natychmiast ucina dyskusję, pozwala mu mówić wyłącznie o trywialnych sprawach. Nic więc dziwnego, że ten niegdyś inteligentny, oczytany człowiek staje się coraz bardziej apatyczny i otępiały. 

„Galigai” to krótka książeczka, ciekawie napisana, jedna z lepszych Mauriaka i bardzo dla niego charakterystyczna. Autor wnikliwie opisuje osaczenie Mikołaja, budzenie się w nim świadomości, że matka i przyjaciel ignorują jego potrzeby, myślą jedynie o własnych korzyściach, że jest dociskany do ściany przez bezczelną, szaloną z miłości kobietę. Tęskniący za czystością cielesną nauczyciel wie, że jeśli zgodzi się na ślub, będzie musiał z żoną spać, a tego by nie zniósł. Jak sobie poradzi z tą presją, mając łagodny charakter i skłonność do poświęceń?... 

[1] François Mauriac, „Galigai”, przeł. Jadwiga Nałęcz, PAX, 1959, s. 87. 

[2] Tamże, s. 31.