„Córeczka” Tamara Duda

„Córeczka” Tamary Dudy jest powieścią bardzo aktualną, bo opowiadającą o początkach wojny w Donbasie. Główna bohaterka to młoda Ukrainka, od siedemnastego roku życia mieszkająca w Doniecku. Przy pierwszym kontakcie owo miasto nie wywiera na niej dobrego wrażenia, kiedy jednak dochodzi do zamieszek, kocha je już na tyle mocno, że nie chce słyszeć o wyprowadzce. Wegetuje więc w zrujnowanej chruszczowce bez wody, prądu i gazu, w towarzystwie „emerytów pogrążonych w głębokim otępieniu podsycanym przez telewizor”[1] i siedmiu kotów porzuconych przez uciekających sąsiadów. W przeciwieństwie do tych mieszkańców miasta, którzy „nastania Rosji oczekiwali jak manny z nieba”[2], ona pragnie, by wszystko zostało po staremu. I aby nie wpaść w rozpacz, aby nie spędzać dni bezczynnie, zaczyna pomagać żołnierzom.

 Elf – bo takim pseudonimem określa się bohaterka – należy więc do tych anonimowych dobrych duszków, których pomoc jest dla ukraińskich patriotów bezcenna. To właśnie ona zakłada zbiórki w internecie i cierpliwie  tłumaczy cudzoziemcom, o co chodzi z tą wojną w Donbasie. To ona zauważa, w jak fatalnych warunkach koczują żołnierze, że nie mają nawet kamizelek kuloodpornych, śpiworów, żywności, map. To ona za własne pieniądze kupuje produkty i nocami gotuje gołąbki, by w dzień przedzierać się przez niebezpieczne tereny i karmić potrzebujących. To ona każdego dnia naraża swoje życie i nie przeszkadza jej, że zmęczeni mężczyźni zdobywają się jedynie na zdawkowe podziękowania.

Czytając o wędrówkach Elfa po Doniecku i okolicach, można prześledzić, jakie zmiany zachodzą w tamtym rejonie i jak wszystko niszczeje. Bohaterka przez długi czas odnosi wrażenie, że choć wokół jest niebezpiecznie, to jednak wszystkie najważniejsze wydarzenia rozgrywają się w Kijowie, Mariupolu czy na Krymie. Potem zaczynają się bombardowania, gwałty, tortury, masowe ucieczki ludności. A kto ucieknie, ten już raczej nie będzie miał do czego wrócić. Jedne domy płoną, inne dla odmiany są niszczone przez sąsiadów, którzy z zapałem wynoszą wszystko, co da się wynieść, i nawet rury ze ścian wyrywają.

„Trzy dni, góra tydzień – i z czyjegoś rodzinnego gniazda zostaje nagi szkielet. Na tym nie koniec. Koniec nastaje, kiedy w takim ograbionym domu urządzają sobie toaletę. Nie znajduję wyjaśnienia dla tej praktyki, ale w każdym pokoju było nasrane. Dlaczego? Po co? W podwórzu stoi wychodek, chcesz, to idź. Nie, lepiej wypróżnić się w czyjejś kuchni”[3].

Ciekawa rzecz, że kiedy jedne dzielnice ulegają zagładzie, w innych mieszka się całkiem spokojnie:

„W Doniecku istniały całe osiedla, w których uważano, że wsio choroszo. Jak może być wsio choroszo, kiedy kilometr od ciebie strzelają do ludzi, to dla mnie zagadka, ale w mieście faktycznie działały baseny i kluby fitness, odbywały się koncerty (...). Szczególnie bolała mnie ostentacyjna nieludzkość w postawie mieszkańców miasta. Dehumanizacja czy jak to określić? Nie zdarzyło się, żeby spokojne i syte dzielnice, z wodą i prądem, przyjmowały naszych, uciekinierów z części północnych, żeby pozwolono im się umyć i wyspać lub chociaż zjeść po ludzku”[4].

„Córeczka” okazała się bardzo dobrą, wzruszającą powieścią o miłości do Ukrainy, wolontariacie i o opisanym z przerażającą dokładnością umieraniu Doniecka. W książce można znaleźć okrutne sceny, ale też komentarze pełne czarnego humoru. Bohaterka nie interesuje się polityką, płacze nad Ukrainą nie z jakichś wzniosłych powodów, ale tak całkiem po ludzku, jak ktoś, komu zabiera się to, co kocha. Przy tym wszystkim nie zawsze ma pewność, że jej zachowanie jest mądre. Bo czy na pewno warto pomagać żołnierzom i walczyć o tutejsze ziemie, skoro tylu mieszkańców pragnie „russkowo mira”, a patrioci uważają się za Chachłów i wstydzą mówić po ukraińsku? Czy utratę Donbasu Ukraina uzna za ucięcie ręki, czy raczej za usunięcie bolącego wyrostka robaczkowego? I czy ma jakiekolwiek szanse w walce z Rosją? Czy nie jest jak mrówka stająca naprzeciw słonia? Bohaterka nie zna odpowiedzi na te pytania, akcja książki urywa się w sierpniu roku 2014. 

Moja ocena: 5/6.

---
[1] Tamara Duda, „Córeczka”, przeł. Marcin Gaczkowski, Kolegium Europy Wschodniej, 2022, s. 261.
[2] Tamże, s. 264.
[3] Tamże, s. 292.
[4] Tamże, s. 260-261.