„Kto zabił Palomina Molero?” Mario Vargas Llosa

 

Pierwsze i ostatnie zdanie powieści „Kto zabił Palomina Molero?” Mario Vargasa Llosy brzmi tak samo: „Kurestwo nie z tej ziemi”. Wypowiada je Lituma – młody policjant, który wraz z porucznikiem Silvą usiłuje odnaleźć mordercę tytułowego Palomina. Palomino był nieśmiałym Metysem o romantycznej naturze, lubiącym śpiewać i grać na gitarze. Jako jedyny syn biednej wdowy zwolniony został ze służby wojskowej, jednak zgłosił się do niej na ochotnika. Po dwóch miesiącach z nieznanych powodów zdezerterował, a wkrótce znaleziono jego straszliwie okaleczone zwłoki. 

Wszyscy w miasteczku są przerażeni tą zbrodnią. „Tu ludzie zabijają się jak Bóg przykazał, walcząc jak równy z równym, jeden na jednego. Ale żeby krzyżować, torturować!”[1] – oburza się miejscowa kobieta. Panuje przekonanie, że policja została skorumpowana i ukrywa mordercę, tymczasem Silva i Lituma niczego tak nie pragną, jak go wytropić. Jednak dowódca bazy wojskowej blokuje im śledztwo, a bez jego pozwolenia nie mogą przepytywać kolegów ofiary i tracą szansę, by dowiedzieć się czegokolwiek ważnego. 

W powieści dominuje ponury nastrój, ale zdarzają się też sceny napisane z humorem. Trudno się nie uśmiechnąć, czytając o miłosnych podbojach porucznika Silvy. Jako biały, dobrze sytuowany mężczyzna mógłby on zdobyć każdą pannę z okolicy, jednak pragnie tylko jednej: podstarzałej, otyłej żony miejscowego rybaka. Sprytna doña Adrianna dobrze wie, że jeśli ulegnie porucznikowi, ten przestanie jej pożądać, toteż prowokuje go bez umiaru, zachowuje się jak dziwka, by po chwili przypomnieć rozpalonemu mężczyźnie, że jest „matką rodziny” i należy traktować ją z szacunkiem. Biedny Silva gubi się w sprzecznych sygnałach wysyłanych przez tę pełną temperamentu piękność, głupieje, co rusz przerywa śledztwo, by ją uwodzić bądź podglądać. Lituma, zmuszony do obserwowania męczarni swojego szefa, dochodzi do wniosku, że „Zawsze była taka: komplementy i obmacywanie wzbudzały w niej gniew i irytację, ale w głębi może i lubiła to”[2].

Przeciwieństwem tej grubawej sexbomby jest nieładna, płaska jak deska córka dowódcy bazy wojskowej. Ale i ona ma władzę nad mężczyznami, a konkretnie nad swoim ojcem, którego traktuje z wyniosłością i wzgardą. Lituma czuje zdumienie, widząc, jak despotyczny pułkownik Mindreau nadskakuje antypatycznej dziewczynie.

Bardzo przykre wrażenie robi opis warunków, w jakich pracują policjanci. Mają jedynie rower i konia. Jeśli chcą pojechać w jakieś oddalone miejsce, muszą skorzystać z jedynej w miasteczku taksówki i wysłuchiwać kwękań kierowcy. Zdarza się, że godzinami tkwią na pustyni, w niemiłosiernym upale, czekając, aż ktoś ich podwiezie. Oczywiście nie znają żadnych technik kryminalistycznych, muszą polegać na tym, czego dowiedzą się od ludzi i co wydedukują. Na domiar złego łagodny Lituma niezbyt dobrze sobie radzi z wypytywaniem świadków i kojarzeniem faktów. 

Fabuła tego swoistego, pasjonującego kryminału – czy może raczej powieści obyczajowej z wątkiem kryminalnym – rozwija się w zaskakujący sposób i przynosi ciekawe rozwiązanie. Noblista opowiada o namiętności, rasizmie, podłości, mściwości, a także o tym, jak naiwna jest wiara, że miłość pokona wszelkie granice. Książka zawiera znacznie więcej niż tylko opis śledztwa przypominającego błądzenie we mgle; to także obraz peruwiańskiej prowincji z roku  1954 i kilka skomplikowanych charakterów ludzkich.

---

[1] Mario Vargas Llosa, „Kto zabił Palomina Molero?”, przeł. Enrique Porcel Ortega, Rebis, 1995, s. 25.

[2] Tamże, s. 25.