„My, skrajnie otyli” Magdalena Gajda

Ludzie skrajnie otyli. Ważący ponad sto pięćdziesiąt kilogramów, często uwięzieni w domach, bo wychodzić się wstydzą albo nie dają rady. Nie mieszczą się w futrynach, nogi ich nie są w stanie dźwigać zwałów tkanki tłuszczowej. A gdy już wyjdą (bądź też strażacy ich wydobędą), budzą sensację, drwiny, odrazę. Nasze społeczeństwo nie raczy przyjąć do wiadomości, że otyłość to choroba, i ani myśli traktować ich ze współczuciem. Z czego wynika to negatywne nastawienie? Otóż uważamy, że są sami sobie winni, bo za mało się ruszają, pochłaniają ogromne ilości niezdrowego jadła oraz wysokokalorycznych napitków i że gdyby naprawdę chcieli, toby schudli. Takie poglądy głosi też wielu lekarzy, zniechęcając tych nieszczęsnych chorych do szukania pomocy medycznej. Czy dziś coś zmienia się na lepsze? Czy osoby z otyłością spotykają się z większym zrozumieniem, czy wywalczyły sobie jakieś prawa? Jak sobie radzą w codziennym życiu? Jak doszło do tego, że ich BMI poszybowało aż tak bardzo w górę? Czy to wina obżarstwa, czy czegoś jeszcze? I wreszcie czy próbują schudnąć, czy w ogóle jest możliwe, by zrzucić tak ogromną ilość tłuszczu? Na te właśnie pytania i na wiele innych odpowiada reportaż Magdaleny Gajdy zatytułowany „My, skrajnie otyli”.   

Na początkowych stronach autorka opisuje własne doświadczenia, bo były lata, kiedy ważyła niesamowicie dużo, a potem przytacza historie pacjentów oraz wypowiedzi osób, które zawodowo stykają się z takimi chorymi. Jest tu więc wywiad z chirurgiem bariatrycznym, z pielęgniarką przygotowującą pacjentów do operacji zmniejszenia żołądka, z pracownikiem pogotowia, przedstawicielem branży pogrzebowej, dietetyczką, paniami z OPS szukającymi pomocy dla jednego z podopiecznych. A wśród chorych, których poznamy z reportażu, znajduje się m.in. Ewa, ważąca 260 kg i przekonana, że wszyscy i wszędzie nagrywają ją telefonami, Natalia, będąca już po operacji żołądka i zauważająca, że znowu zaczyna odczuwać ostry głód, oraz 250-kilogramowy Tadeusz, który już nie potrafi samodzielnie się umyć, ale nadal nie rozumie, że trzeba zmniejszyć kaloryczność posiłków. Wszystkie te wypowiedzi składają się na bardzo ciekawy wielogłos i po przeczytaniu można wyrobić sobie jakie takie pojęcie o kłopotach ze zbyt wysokim BMI. Oto kilka ciekawostek przekazanych przez rozmówców autorki: 

– przez wiele lat nie traktowano otyłości jako choroby, dopiero narastająca liczba osób z nadmiarem tkanki tłuszczowej spowodowała, że zaczęto postrzegać ją jako ogromny problem medyczny i społeczny,

– w Polsce boom zachorowań na otyłość nastąpił po roku 1989, kiedy pojawiło się jedzenie typu fast food i zaczęliśmy kupować coraz więcej gotowych potraw,

– otyłość skrajna najczęściej wynika z ciężkiej, latami nieleczonej depresji oraz z zaburzeń odżywiania, 

– według badań naukowych i analiz nawet jeśli osoba z otyłością poprzez dietę zmniejszy masę ciała, prędzej czy później wróci do wagi wyjściowej, trwale pomóc może jedynie operacja, 

– w polskim wojsku zaskakująco wielu mężczyzn ma otyłość trzeciego stopnia,

– ludzie z otyłością najczęściej nie mają wyższego wykształcenia ani większego pojęcia o zdrowym odżywianiu, 

– nie mają też takiej siły przebicia w dochodzeniu swoich praw jak inne wykluczone grupy społeczne,

– w gabinecie dietetyka najczęściej opowiadają, że odżywiają się bardzo zdrowo, i świadomie lub nie zaniżają wielkość swoich porcji, 

– wbrew temu, co twierdzą niektórzy ludzie z wysokim BMI, zaburzenia hormonalne są powikłaniem otyłości, a nie przyczyną, 

– osoby ważące do 200 kg jakoś sobie radzą z potrzebami fizjologicznymi, cięższe proszą o pampersa, są poodparzane, niedomyte.

Z kartek reportażu wylewa się cierpienie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Czytamy na przykład o dziewczynce, która w szkole zmuszana jest do publicznego wchodzenia na wagę, a pielęgniarka, ku uciesze gromady dzieci, komentuje: dlaczego tak się spasłaś? Czytamy o kobiecie przyjętej na SOR, która przez kilka dni leży na wózku transportowym, przywiązana pasami, bez ubrania, bez leczenia; jeśli podchodzi do niej ktoś z personelu, to tylko po to, by się pośmiać z „dziwoląga”. Czytamy o ludziach zamkniętych w domach, udręczonych, czekających na pomoc. Jeden z bohaterów reportażu nie doczekał się, zmarł. 

Niedawno w moje ręce wpadły dwie lektury poruszające temat zaburzeń odżywiania – „Moja droga do nowego życia” Dominiki Gwit oraz „Głodne” Klaudii Stabach – ale miałam sporo zastrzeżeń. Magdalena Gajda okazuje się o wiele lepszą autorką niż tamte panie. Jej książka jest rzetelna, ciekawa, trochę nawet przerażająca, a przy tym dość głęboko wnika w temat otyłości. Może tylko niepotrzebnie pojawiły się w nim rozdziały o serialu „Wielka woda” i o postaci Leny, bo reportaż powinien jednak traktować o prawdziwych wydarzeniach, a nie fikcyjnych. Poza tym okładka mogłaby być mniej szkaradna, a w tytule nie powinno się znaleźć słowo „otyli”, które przecież zostało uznane za stygmatyzujące. 

Moja ocena: 5/6.

---

Magdalena Gajda, „My, skrajnie otyli”, Wydawnictwo RM, 2024