Tłumacze w literaturze. Książki, których głównym bohaterem jest tłumacz

Wszystkim solidnym, utalentowanym tłumaczom składam najserdeczniejsze życzenia z okazji ich święta. Szkoda, że tak rzadko zostają oni głównymi bohaterami powieści. Bo w ilu przeczytanych w ostatnich latach książkach natrafiłam na taką postać? Tylko w czterech. Oto kilka słów o nich. 

Czasem jest tak, że tłumacz, zajmując się cudzymi dziełami, zaczyna zazdrościć ich autorom i myśleć, że gdyby dano mu szansę, napisałby powieść wcale nie gorszą, a może nawet lepszą. Z czasem nabiera odwagi i zaczyna pisać. Tak właśnie zachowuje się Aniela ze „Skrzydła sowy” Zofii Chądzyńskiej.

Kto zna wiele języków, może zostać poproszony o uczestniczenie w rozmowach pomiędzy osobami zajmującymi wysokie stanowiska i przy okazji dowiedzieć się rzeczy, o których ludzie myśleli przez dziesiątki, a nawet setki lat. To właśnie spotkało bohatera „Jezusa Barabasza” Hjalmara Söderberga. Znał aramejski, łacinę i grekę, toteż Kajfasz dołączył go do swojego orszaku, gdy szedł na spotkanie z Poncjuszem Piłatem. Piłat nie rozumiał aramejskiego i niemal wcale greki, a Kajfasz – łaciny. Tłumacz był niezbędny, by ci panowie doszli do porozumienia. 

Kiedy jest się za starym na przekładanie literatury? Krystyna Siesicka najwidoczniej uważała, że nawet wiekowy człowiek może w ten sposób pracować, bo Julian z „Kapryśnej piątkowej soboty” ma lat ponad osiemdziesiąt, a nadal przekłada angielskie książki na polski. Korzysta z przestarzałych metod, czyli wertuje papierowe słowniki i pisze na maszynie. Komputer to dla niego czarna magia. Nie nadąża za modą i często używa przestarzałych słów.

Młodzież często nie wie, jak trudno było w czasach głębokiego PRL-u perfekcyjnie wyuczyć się angielskiego. Główna bohaterka „Adama i Ew” Moniki Orłowskiej nie miała możliwości wyjechania za granicę i porozmawiania z Anglikiem czy choćby z osobą biegle władającą angielskim. Musiała mocno się namęczyć, by „wyrwać z książek i filmów potrzebną wiedzę”[1]. Oglądając zagraniczne filmy, usiłowała spod głosu lektora dosłyszeć oryginalne słowa. „Przypominam sobie, jak w liceum koleżanka dostała z Londynu paczkę żywnościową. Ani czekolada, ani pomarańcze nie cieszyły jej tak, jak strzępy codziennej gazety, w którą zawinięto smakołyki. Prasowałyśmy pomięte strony przez kilka warstw płótna, by później, z wypiekami na twarzy, konfrontować naszą szkolną angielszczyznę z próbką autentycznego języka”[2] – wspomina. W końcu osiągnęła cel i została tłumaczką. Niestety, po kilku latach małżeństwa zmieniła się w kurę domową i zaczęła zapominać to, czego się nauczyła.

---

[1]. Monika Orłowska, „Adam i Ewy”, Replika, 2012, s. 84.

[2] Tamże, s. 85.