Vilhelm Moberg „Twoja chwila na ziemi”

Powieść pt. „Twoja chwila na ziemi” opowiada o życiu Alberta Carlssona. Od kilku dziesięcioleci przebywa on w Kalifornii, ale, jak mówi, „jedynie w sensie cielesnym, a żyję w tym miejscu na ziemi, gdzie się urodziłem”[1]. Bez końca wspomina Smalandię. Mieszkał na wsi w jednej izbie z ojcem, matką, trzema siostrami i starszym bratem Sigurtem. Rodzice zmuszali go do ciężkiej pracy w polu i biciem karali za nieposłuszeństwo, ale nie narzekał. Pewnego razu stało się coś strasznego: zmarł jego brat...

Vilhelm Moberg poruszył takie tematy jak smutny los tułacza, życie na szwedzkiej wsi na początku dwudziestego wieku, samotność, utrata wiary, pierwsza miłość, bunt przeciwko rodzicom, żałoba. Jeszcze w żadnej książce nie spotkałam się z tak poruszającym opisem rozpaczy po śmierci brata. Autor pokazał, jak burzliwe uczucia towarzyszą żałobie. Albert z dnia na dzień się zmienił. Przestał być posłusznym synem. Tak znienawidził rodziców, których obwiniał o tragedię, że wyjechał na drugi koniec świata. Tym samym skazał się na samotność, bo, jak mówi Moberg, nieprawdą jest, że ten, kto zamieszkał za granicą, ma dwie ojczyzny. On nie ma żadnej. Nigdzie nie czuje się dobrze, nigdzie nie uważają go za swego. 

Czytelników wrażliwych na los zwierząt muszę uprzedzić, że w książce znajduje się kilka naturalistycznych opisów ich cierpienia. Albert i Sigurt mieszkali na wsi, zmuszano więc ich do udziału w polowaniach i w uboju. Widzieli na przykład, jak nieudolny rzeźnik zdziera skórę z żywej jeszcze jałówki. Nad każdym zranionym ptakiem i czworonogiem potrafili długo rozpaczać.

W „Twojej chwili na ziemi” dopatrzyć się można krytyki chrześcijaństwa. Albert uważa, że z powodu wiary w piekło jego rodzice nie byli w stanie niczym się cieszyć. Bez końca rozmyślali, co stanie się z nimi po śmierci. Matka wciąż wyobrażała sobie, jak boli smażenie się w ogniu piekielnym. Z tego strachu niemal traciła rozum. To wiara w Boga sprawiła, że rodzice zachowali się bezdusznie wobec ciężko chorego syna. Uważali, że nie wypada sprzeciwiać się wyrokom boskim, i nawet nie próbowali pomóc Sigurtowi. Po jego śmierci martwili się tylko tym, że pastor nie zdążył przybyć na czas. Ani przez chwilę nie żałowali, że nie wezwali lekarza. Albert jest inny. Nie wierzy w życie wieczne, interesuje go tylko te ziemskie. Wciąż się zastanawia, czy lekarz mógłby wyleczyć chore nerki jego brata, czy naprawdę musiał on umrzeć.

„Bił mnie na wyraźny rozkaz Boga. Lecz ja nie wierzyłem w Boga i dlatego nie miałem żadnego powodu, aby bić swoje dzieci”[2] – wyznaje Albert, wspominając zachowanie ojca. Postanowił, że nie powieli jego błędów, pozwoli swoim dzieciom pójść własną drogą. Dlaczego więc nie udało mu się nawiązać z nimi serdecznej więzi?

„Twoja chwila na ziemi” to powieść skłaniająca do przemyśleń, wzruszająca, przepojona tęsknotą za utraconym bratem i za dzieciństwem. Przeczytałam tylko tę jedną książkę Moberga, więc chyba za wcześnie, by zaliczyć go do ulubionych autorów, ale... czuję, że tak się stanie. Mam wrażenie, że był człowiekiem bardzo wrażliwym i mądrym, odpowiada mi jego sposób pisania, ciekawią poruszane tematy. Podoba mi się myśl, jaką Moberg przekazuje czytelnikom: „Pilnuj dobrze swego życia! Szanuj je! Nie pozwól, aby ktoś ci je zabrał!”[3].

I cóż mogę napisać na koniec? Tylko tyle: kto nie czytał, marsz do biblioteki lub antykwariatu! :-)

---

[1] Vilhelm Moberg, „Twoja chwila na ziemi” (oryg. „Din stund på jorden”), przeł. Zdzisław Wawrzyniak, PIW, 1971, str. 42.

[2] Tamże, str. 184.

[3] Tamże, str. 155.

Powieść ma 223 strony.