„Kamienna wioska” Xiaolu Guo

Narratorka powieści Xiaolu Guo ma na imię Koral i mieszka w Pekinie. Któregoś dnia otrzymuje dziwną przesyłkę – wielkiego, solonego węgorza. Od razu zgaduje, że to dar od kogoś z jej rodzinnej miejscowości. Nigdy wcześniej nie wracała pamięcią do dzieciństwa, a teraz, patrząc na rybę, zaczyna przypominać sobie Kamienną Wioskę, babcię, dziadka, mężczyznę nazywanego niemową i innych ludzi poznanych w najwcześniejszych latach życia. Niemal wszystkie jej wspomnienia są ponure, a kilka można określić jako traumatyczne. Kamienna Wioska uczyniła z niej kobietę skrytą, smutną, pozbawioną marzeń. 

Fabuła toczy się dwutorowo, opisy codzienności w Pekinie z początku dwudziestego pierwszego wieku przeplatane są retrospekcjami ukazującymi życie w osadzie rybackiej, w której panowały nędza i przesądy. Osoba urodzona poza wioską nie miała szans rozeznać się w licznych dziwnych obyczajach i wciąż popełniała gafy, co kończyło się tym, że rybacy zaczynali ją nienawidzić i obwiniać za wszelkie nieszczęścia. Miejscowa ludność żyła tylko z tego, co złowiła w morzu lub co morze wyrzuciło na brzeg. Na skalistym podłożu niemal nic nie rosło, a na dachy chat trzeba było kłaść mnóstwo kamieni. Jeśli się położyło ich za mało, nawałnica zdmuchiwała dom, a jeśli za dużo, dach ulegał zawaleniu. Ciekawa rzecz, że i w Pekinie Koral ma wrażenie, że sufit jej mieszkania jest nadmiernie obciążony. Wynika to z tego, że zajmuje lokal na parterze dwudziestopięciopiętrowego wieżowca. 

Xiaolu Gou porusza też takie tematy jak samotność, pedofilia, nienawiść w rodzinie, szkody emocjonalne. Znalazło się nawet miejsce na wątek aborcji. Śledziłam go z wielką ciekawością, bo wiadomo, Chiny to polityka jednego dziecka i przymusowe usuwanie ciąż, szczególnie wtedy, gdy delikwentka ma już potomka lub płód wykazuje oznaki kalectwa. Jednak autorka rozczarowała mnie, bo nie dość, że nie wspomniała o tragedii Chinek, to jeszcze opisała wszystko tak, że kto nie zna prawdy, odniesie wrażenie, że Chiny są krajem przyjaźnie nastawionym do potencjalnych matek: chcesz, to urodzisz dziecko, nie chcesz, to bez problemu usuniesz ciążę w szpitalu; lekarki powitają cię uśmiechem i zapytają, czy za aborcję zapłacisz z własnej kieszeni, czy może koszty pokryje pracodawca, i w zależności od odpowiedzi grzecznie zaproponują tańszą lub droższą metodę... Oczywiście zdaję sobie sprawę, że autorka mogła bać się pisać o kontrowersyjnych sprawach, jednak tu nie widać nawet żadnych aluzji.

Zaskakująco wiele postaci z tej powieści pogrążonych jest w milczeniu. Milczy więc mężczyzna nazywany niemową, milczy starzec chory na raka. Ten pierwszy potrafi wydawać z siebie jedynie nieartykułowane dźwięki, drugiemu podczas operacji uszkodzono struny głosowe.  Z kolei dziadkowie narratorki aparaty mowy mają zdrowe, ale z własnego wyboru odzywają się niezwykle rzadko, doprowadzając do tego, że wnuczka rozpaczliwie marzy o domu, w którym nie dzwoniłaby cisza. I wreszcie sama Koral nie potrafi wydobyć z siebie głosu, kiedy chodzi o przemoc seksualną. Gdyby poskarżyła się komuś dorosłemu, pedofil z pewnością zostałby poskromiony. Lecz ona nie umie mówić o swojej gehennie, paraliżuje ją wstyd. Na przykładzie zachowania ofiary autorka pokazuje, jak destrukcyjne jest to uczucie i że niektóre osoby nie potrafią powiedzieć, że ktoś je krzywdzi.

Przekaz książki jest pozytywny – koszmarne dzieciństwo nie determinuje całego życia, człowiek porównujący się do kraba pustelnika może pokochać kogoś, założyć rodzinę. W zakończeniu brzmi więc nutka optymizmu, co różni tę powieść od większości innych opowiadających o wykorzystywanych seksualnie dzieciach. Chińska autorka sygnalizuje też, że spychanie traum w niepamięć nie prowadzi do niczego dobrego. Warto powspominać złe chwile i wrogów, wybaczyć im, a przynajmniej postarać się zrozumieć, że i oni nie byli szczęśliwi. Pod względem literackim, psychologicznym i obyczajowym, szczególnie jeśli chodzi o chińskie wierzenia i życie w rybackiej wiosce, powieść jest bardzo dobra. Zabrakło mi jednak szczypty polityki.

---

Guo Xiaolu, „Kamienna Wioska” („Village of Stone”), przeł. z angielskiego Katarzyna Ciążyńska, Muza, 2006