„Krótka wymiana ognia” Zyta Rudzka

Bohaterka „Krótkiej wymiany ognia” Zyty Rudzkiej ma na imię Roma i dobiega siedemdziesiątki. Panie w tym wieku przedstawiane są przez pisarzy najczęściej jako przyjaźnie nastawione do świata staruszki, pielęgnujące wnuki i kwiaty doniczkowe. Staruszka opisana przez Rudzką jest zupełnie inna. Egoistyczna, łatwo wpadająca w gniew, obleśna. Interesują ją nie dzieci i kwiatki, tylko męskie ciała i uprawianie seksu. Lecz panów nie pociąga kobieta, która wygląda jak pokraka i ma liszaje, strupy, obwisłą skórę, sztuczną szczękę. Obracają więc jej propozycje w żart lub reagują odrazą: 

„Wezmę go sobie, co, namawiam, tak szybko do buzi, wiesz...
Przestań! Wyrywa się. Idiotka! Opanuj się! Zboczona!”[1].

Kiedyś Roma miała rodzinę: wyjątkowo uzdolnioną muzycznie córkę, męża Mateusza oraz matkę lubiącą nachylać się nad studnią i bełkotliwie wspominać jakieś traumy związane z Sowietami. Ale córka dwanaście lat temu wyjechała nie wiadomo dokąd, mąż odszedł do innej kobiety, która była „Zawsze chętna, zawsze wypięta. Tyłkiem do Mateusza, rączką do jego kart kredytowych”[2], a matka umarła. Roma została więc sama. Jako dość znana poetka chodzi na spotkania autorskie, jednak te nie sprawiają jej radości, bo czytelnicy zadają głupie pytania i rzadko kupują książki. Czasami zaczepia ją jakiś miłośnik poezji (na przykład Cyryl), ale szybko dezerteruje, kiedy staruszka daje do zrozumienia, że najpierw seks, a potem rozmowy o twórczości. 

Życie bohaterki, a także jej matki przedstawione zostało fragmentarycznie, nie sposób odtworzyć dokładnej historii tej rodziny. Różne rzeczy można Rudzkiej zarzucić, ale na pewno nie gadulstwo czy rozwlekłość. Autorka nie wyodrębnia dialogów, używa mowy zależnej, nie stroni od dosadnych słów i z lubością stosuje metafory, porównania i gry językowe polegające na użyciu tego samego lub podobnego wyrazu w różnych znaczeniach. „Wyglądam jak niegodna godła”[3], „Lipy pachną pięknie, chociaż lipnie”[4], „Czytali ze zrozumieniem Kanta, ale ta wiedza to o kant dupy”[5] – komentuje Roma. Niestety, upodobanie do gier językowych przejawiają też inne postacie. Jedna mówi: „Chciałem obalić rząd, a obalałem piwa”[6], „Kiedyś chodziłem pisać na murach, teraz chodzi mi tylko grdyka”[7], inna: „A ta z góry dziś o mało co nie wpadła pod samochód, a przecież wpadła w ciążę”[8], z kolei jeszcze inna: „Wyczołgałam się ze strzelaniny lekko postrzelona. Ku pokrzepieniu i krzewieniu ran”[9]. Słaba indywidualizacja języka bohaterów to największa wada powieści.

Niektóre wyznania bohaterki, np. „Kiedyś byłam ciepła i wilgotna, sprawna w cipce i synapsach”[10], drażniły mnie, bo nie lubię wulgarności. Przeszkadzały mi też pojawiające się co jakiś czas serie przesadnie krótkich zdań i niby to błyskotliwe gry językowe. Z drugiej strony doceniam oryginalność autorki, która w sposób odważny, a nawet prowokacyjny napisała o samotności, tęsknocie za życiem erotycznym i utraconą młodością, o żalu, że okres „wymiany ognia” pomiędzy płciami trwa tak krótko i nim człowiek się obejrzy, już jest stary. Zyta Rudzka znakomicie pokazuje, że kobieta w wieku emerytalnym przejawiająca zainteresowanie erotyką wydaje się wszystkim śmieszna i obrzydliwa. Powieść ma wydźwięk mocno ironiczny, można wyczuć, że autorka pokpiwa z wymyślonej przez siebie bohaterki i jej problemów. 

Moja ocena: 4/6.

PS Zachęcam do przeczytania ciekawych recenzji Bernadetty Darskiej, Ktryi i Michała Pawła Urbaniaka.

---

[1] Zyta Rudzka, „Krótka wymiana ognia”, W.A.B., 2018, str. 80.

[2] Tamże, str. 26. 

[3] Tamże, str. 51.

[4] Tamże, str. 82.

[5] Tamże, str. 90.

[6] Tamże, str. 145.

[7] Tamże, str. 146.

[8] Tamże, str. 135.

[9] Tamże, str. 155.

[10] Tamże, str. 51.