„Jedyna córka” Guadalupe Nettel

Narratorka „Jedynej córki” Guadalupe Nettel ma na imię Laura. Lubi podróżować, czytać, pisze pracę dyplomową. Nie zamierza rodzić dzieci, nawet jeśli ceną miałaby być utrata ukochanego mężczyzny. Kobiety, które usiłują zajść w ciążę, uważa za istoty bez własnego życia, a ich słowa o radości płynącej z macierzyństwa za stek banałów. W miarę upływu lat zaczyna jednak patrzeć na dzieci z coraz większą ciekawością, a nawet dostrzegać w nich pewien urok. Mimo to nie zmienia swojego postanowienia. Wiedząc, że z czasem zegar biologiczny mógłby zwyciężyć nad rozsądkiem, każe sobie podwiązać jajowody. 

Bohaterka nie chce więc robić tego, czego od kobiet oczekuje społeczeństwo, tak się jednak składa, że trochę wbrew swojej woli obserwuje dwa przypadki macierzyństwa, które utwierdzają ją w przekonaniu, że dzieci to kule u nogi, wysysające z matek wszystkie siły. Jej najlepsza przyjaciółka Alina po długim i kosztownym leczeniu w klinikach niepłodności zachodzi w ciążę. A wkrótce potem otrzymuje od lekarzy informację, że zwoje w mózgu płodu nie uformowały się prawidłowo i nie będzie on w stanie żyć poza organizmem matki. Dla Aliny oznacza to, że choć jeszcze czuje w brzuchu kopnięcia Inez, już musi się z nią żegnać. Zamiast gromadzić śpioszki i grzechotki, musi kupić miejsce na cmentarzu. Zamiast planować wspólną przyszłość, powinna obmyślać szczegóły pogrzebu. A zważywszy na to, że nie jest już najmłodsza i bardzo długo starała się o ciążę, będzie to najprawdopodobniej jej jedyne doświadczenie związane z macierzyństwem. 

Inna przyjaciółka narratorki, Doris, ma dla odmiany dziecko zdrowe, ale sama choruje – ma depresję, stany lękowe, boi się wychodzić z domu. Jak w takim stanie miałaby odprowadzać syna do szkoły, chodzić z nim na plac zabaw? Mieszkanie tej samotnej matki zarasta brudem, dziecko okazuje niezadowolenie, a ona sama pogrąża się w coraz większej beznadziei. 

W tle jest tu jeszcze matka narratorki, niezadowolona z wyborów córki. Jest Mónica, której dziecko nie rozwija się tak, jak powinno. Jest wreszcie bezdzietna niania, zakochująca się w cudzych niemowlętach. Uzupełnienie ludzkich historii stanowi wątek gołębi. Narratorka obserwuje, jak z uporem budują gniazdo i potem z oddaniem opiekują się pisklęciem, chociaż ono ani wyglądem, ani zachowaniem nie przypomina rodziców. Te obserwacje dają jej asumpt do rozważań, czym jest macierzyństwo zastępcze. 

Motto powieści brzmi „Jeśli nigdy nie płakałeś, a chciałbyś, miej dziecko”[1] i bardzo do niej pasuje, gdyż pokazane przypadki macierzyństwa są ekstremalnie trudne i przynoszą matkom (a także ich potomstwu) mnóstwo negatywnych emocji, są powodem nie tyle do płaczu, co wręcz do wycia, do walenia głową w ścianę. Są też dowodem na to, że macierzyństwo często nie przebiega tak, jak kobieta sobie wyobrażała. Ileż razy zamiast wymarzonego bobasa dostaje się coś w rodzaju kukułczego jaja, czyli dziecko, które budzi głównie frustrację i którego matka chciałaby się pozbyć. 

Fabuła rozgrywa się współcześnie w Mieście Meksyk. W tle mamy strach przed trzęsieniem ziemi, protesty feministek, bardzo silny podział na nędzarzy i ludzi zamożnych. Doris należy do tej biedniejszej części społeczeństwa, Alina do uprzywilejowanej – ma dobrze płatną pracę w galerii, stać ją na zagraniczne wycieczki, na prywatnych lekarzy, na poród w nowoczesnej klinice. À propos porodu, w książce zauważyłam takie zdanie: „Położna była tak uprzejma, że wykonała cesarskie cięcie jak najniżej, aby dało się ukryć ranę”[2]. Tłumaczka się chyba pomyliła, bo położne nie wykonują cesarskich cięć. Ten poród opisany został bardzo dokładnie, łącznie z takimi szczegółami, jak błagania pacjentki o to, by nie podawać jej narkozy, bo ona chce być przytomna i świadoma, chce zobaczyć swoje dziecko i towarzyszyć mu podczas agonii, która według przewidywań ma nastąpić zaraz po odcięciu pępowiny. 

Dobra, poruszająca powieść, pełna szczegółów, przestrzegająca przed lekkomyślnym zachodzeniem w ciążę. Autorka udowadnia, że macierzyństwo to ruletka, że nie da się przewidzieć przyszłości, a „miłość pojawia się w najbardziej niespodziewany sposób i że w każdej chwili wszystko się może zmienić. Na dobre i na złe”[3]. Narracja dość nietypowa, bo narratorka nie mówi o sobie zbyt wiele, bardziej skupia się na losach przyjaciółek. 

---

[1] Guadalupe Nettel, „Jedyna córka”, przeł. Barbara Bardadyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2025, s.9.

[2] Tamże, s.162. 

[3] Tamże, s.196.