„Coast Road. Powieść” Alan Murrin

Coast Road to główna ulica portowego miasteczka, w którym mieszkają Izzy, Dolores oraz Colette. Ta pierwsza jest żoną lokalnego polityka. Gdy urodziła dziecko, mąż bez pytania jej o zgodę zlikwidował sklepik, który prowadziła. Teraz gdy dzieci podrosły, chciałaby wrócić do pracy, jednak James nadal się temu sprzeciwia, twierdząc, że najpożyteczniejsze zajęcie dla kobiety to opiekowanie się domem. Izzy zaczyna dostrzegać, że mąż odbiera jej wszystko, co mogłoby dać jej trochę szczęścia – pracę, niezależność, a nawet możliwość spotkań z zaprzyjaźnionym księdzem. 

Doris już po raz czwarty zachodzi w ciążę. Mąż jej uważa się za pokrzywdzonego, bo kiedy przed laty zrobił Doris dziecko, jej ojciec zmusił go do małżeństwa. Teraz więc Donal mści się na żonie, upokarza ją i bezustannie zdradza. Oboje męczą się ze sobą, ale wiedzą, że tak już musi zostać, bo ani jej, ani jego rodzice nigdy nie zaakceptowaliby rozstania. 

Trzecia z bohaterek, poetka Colette, zrobiła to, na co tamte dwie nie mają odwagi – odeszła od męża, mimo że miała do tego mniej powodów niż one. Shaun wcale nie był zły, rozpieszczał ją, wieczory spędzał z rodziną. Ale Colette czuła się niespełniona seksualnie, chciała mieć romans, wyjechać do Dublina, zrobić karierę. Kiedy kochanek ją rozczarował, postanowiła wrócić do domu. Tymczasem Shaun związał się z inną kobietą i stracił serce do niewiernej żony. Zabrania jej kontaktować się z dziećmi, nie przysyła pieniędzy na utrzymanie, nie przekazuje poczty, w której mogłyby być zaproszenia na spotkania autorskie. Colette ma wrażenie, że traci grunt pod nogami. Jest bez domu, bez pieniędzy, bez rodziny. Wyszydzana, oplotkowywana. Wynajęta chatka zarasta brudem, wiersze się nie tworzą. Coraz mocniej kusi alkohol, coraz trudniej opędzać się od mężczyzn, którzy widzą w niej łatwy łup. 

Colette nie jest ideałem, może irytować swoim postępowaniem, lecz jej życie autor opisał z taką empatią, że serce się kraje podczas czytania. Zresztą wszystkie trzy historie są poruszające. We wszystkich widać, jak mężczyźni dociskają swoje żony do ściany, odbierają im to, co jest dla nich najważniejsze. A kobiety są bezradne. Jeśli w odruchu buntu odejdą z domu, stracą do niego prawo i będą tkwić w zawieszeniu, ani samotne, ani żony. Powieść Alana Murrina to taki krzyk w obronie uciskanych kobiet, to dobitna ilustracja nieszczęść wynikających z zakazu rozwodów, bo w Irlandii Północnej aż do roku 1995 rozwody były zabronione. Akcja toczy się w roku 1994 i na początku 1995, jeszcze przed pamiętnym referendum, które tak wiele zmieniło. Autor ukazuje dramaty źle dobranych małżonków, a także nastroje społeczne panujące w tamtym czasie. Zaprzyjaźniony z Izzy ksiądz wspomina na przykład, że zwierzchnicy każą mu wygłaszać poruszające kazania o świętości małżeństwa i straszyć śmiałków myślących o rozwodzie. 

Wątek główny otoczony jest wątkami mniej ważnymi, takimi jak chociażby relacje pomiędzy synami bohaterek czy spotkania uczestników warsztatów prowadzonych przez Colette. Poetka twierdzi, że każdy może pisać, nie trzeba do tego żadnej iskry bożej, lecz można się zastanawiać, czy te słowa nie wynikają z jej rozpaczliwego położenia, bo przecież im więcej kursantów, tym więcej pieniędzy. Ona sama jest bardzo utalentowana, wciąż otacza się książkami, szuka pocieszenia w wierszach. 

„Coast Road” to bardzo dobra książka, głęboka, poruszająca jak mało która. Dziwne, że nie obsypano jej nagrodami.Opowiada o nieszczęśliwych rodzinach, o potrzebie rozwodów, o gniewie i bezradności kobiet. Wszystkie trzy bohaterki są w mniejszym lub większym stopniu buntownicami i walczą z przemocą ze strony mężów, różnymi sposobami i z różnym skutkiem, niekoniecznie tragicznym.  Po przeczytaniu tej książki trzeba odpocząć emocjonalnie, bo jedną z postaci spotyka coś tak niesamowicie okrutnego, że aż nie mieści się w głowie, by jeden człowiek mógł drugiemu zgotować taki los...

---

Alan Murrin, „Coast Road. Powieść”, przeł. Mikołaj Denderski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2025