„Śmierć w zoo” Paweł Pollak

We wrocławskim zoo dochodzi do tragicznego wypadku: lwy zabijają swoją opiekunkę. A może to nie wypadek, lecz zakamuflowane morderstwo? Bo według Loli, zatrudnionej tam jako weterynarz, Beata była zbyt ostrożna i odpowiedzialna, by wejść na niezabezpieczony wybieg. Na pewno nie zostawiłaby podniesionego szybra. Ponieważ jednak policjantom nie udaje się dostrzec żadnych poszlak wskazujących na zbrodnię, śledztwo zostaje umorzone. Kilka miesięcy później, na skutek nalegań dyrektora zoo, któremu grozi dymisja, bo przecież w czasie jego rządów już dwoje ludzi zginęło z winy drapieżników, akta znowu trafiają na policyjne biurko. Tym razem zajmuje się nimi komisarz Leon Turek, o wiele bardziej spostrzegawczy i obowiązkowy od swoich poprzedników. Z początku on też nie wierzy w morderstwo, ma zamiar pokręcić się po zoo i napisać raport potwierdzający wypadek, wkrótce jednak zauważa pewne szczegóły mogące oznaczać, że Beata naprawdę padła ofiarą czyjegoś okrucieństwa. 

Turek jest łysawy, brzuchaty, skapcaniały. Po przebiegnięciu kilkudziesięciu metrów dyszy jak zmęczony pies. Ale też nie marnuje czasu na aktywność fizyczną, woli dbać o życie duchowe. Dużo się modli, po pracy działa w organizacjach religijnych. Nic więc dziwnego, że jego zaniedbywana żona znajduje sobie nowego partnera, a staremu oświadcza: „Gdybym była dla ciebie ważniejsza od Jezusa, przeszkadzałoby ci, że ze sobą nie sypiamy”[1]. To jeszcze nie koniec niespodzianek: syn komisarza wyznaje, że pociągają go chłopcy. Turek jest przerażony i zdruzgotany. Jego ukochani księża potępiają przecież rozwody i homoseksualizm, spowiednik mówi: „Zdradzanie współmałżonka, a w jeszcze większym stopniu ideologia LGBT narusza porządek moralny ustanowiony przez Boga. Czyli ogólnoludzki, bo nie ma innego”[2]. Turek przywykł słuchać duchownych, uważać ich za natchnionych przez Boga. Co ma więc teraz zrobić? Jak pogodzić miłość do Kościoła z miłością do syna geja, który w dodatku nie chce się „leczyć”? Czy to w ogóle da się pogodzić? Chyba jednak nie, a w każdym razie nie w Polsce roku 2019...

Akcja toczy się właśnie w roku 2019, kiedy to PiS do spółki z Kościołem straszyli Polaków „tęczową zarazą”. W „Śmierci w zoo” widać nawiązania do prowadzonej przez nich kampanii nienawiści, a także do innego wydarzenia, bardzo ważnego w tamtym okresie. Tło społeczne, jak we wszystkich powieściach Pawła Pollaka, jest wyraźnie zarysowane, bohaterowie nie żyją w próżni. 

Zagadka kryminalna też jest bardzo ciekawa i logicznie poprowadzona. Została zbudowana w klasyczny sposób, czyli autor sprytnie podsuwa zarówno wskazówki do jej rozwiązania, jak i mylne tropy, dając czytelnikowi możliwość odgadywania, kto zabił, jak i dlaczego. Zresztą w „Śmierci w zoo” zagadek jest więcej, bo w międzyczasie Turek pracuje też nad morderstwem małżonków z Sępolna oraz pewnego wikarego. Nie ma w tym kryminale zagrań nie fair ani wyciągania w finale królików z kapeluszy, wszystkie szczegóły są potrzebne i przemyślane. Autor ukazuje też metody pracy policji, a w przypadku, kiedy bada się zbrodnie sprzed kilku miesięcy czy lat, ta praca wygląda jednak inaczej niż przy dopiero co popełnionych. 

Próbując rozwikłać tajemnicę śmierci w zoo i uporządkować swoje życie osobiste, Turek poznaje różne osoby, na przykład Gabriela prowadzącego grupę wsparcia dla rodziców rozczarowanych swoimi dziećmi, matkę zmarłej Beaty, opiekuna gadów, prostytutkę, księdza Kojdera. Spotyka też oczywiście Lolę, która oprowadza go po zoo i wtajemnicza w różne detale. Lola jest zupełnie inna niż Turek – nowoczesna, wysportowana, wygadana. Łączy ich chyba tylko to, że poważnie traktują swoją pracę, on – szukanie morderców, a ona leczenie dzikich zwierząt. Bardzo ciekawa i piękna postać, choć bynajmniej nie wyidealizowana. Potrafi być kąśliwa, a kiedy zwymyślała księdza tylko za to, że ośmielił się wejść do szpitalnej sali, nawet ja, ateistka, poczułam się nieswojo. 

Mnóstwo w tej powieści zwierząt. Lwy, pingwiny, kot, pies, słonica... Niektóre z nich budzą czułość, inne zaś lęk. Na samym początku autor zamieścił scenę pokazującą, jak lew wbija zęby w ciało człowieka, podczas gdy samice niecierpliwie czekają na swoją kolej. Co ciekawe, to samo wydarzenie z lwami powraca pod koniec książki, tyle że wzbogacone o wiele strasznych szczegółów i ukazane dla odmiany z perspektywy osoby, która wcale nie pragnie, by Beata została uratowana. 

„Śmierć w zoo” okazała się niegłupim, bardzo wciągającym kryminałem z ciekawą zagadką i ciekawym życiem osobistym komisarza, który na początku sprawia wrażenie odrażającego, ale szybko odsłania bardziej ludzką twarz i nawet daje się polubić. Choć w powieści można zauważyć nieco humoru (rozbawiła mnie scena Turka biegnącego do spowiedzi), to jednak jest ona raczej mroczna, ukazane w niej okrucieństwo i hipokryzja porażają, wywołują gwałtowny sprzeciw. 

[1] Paweł Pollak, „Śmierć w zoo”, Oficynka, 2025, s. 12.
[2] Tamże, s. 33.